Dit is waarom Schotland toch weer gooi doet naar onafhankelijkheid
De Schotse premier Nicola Sturgeon eist een tweede onafhankelijkheidsreferendum. Ze heeft de datum zelfs al vastgesteld: 19 oktober 2023. De Britse premier Johnson voelt er niets voor, maar zijn noorderburen weten van geen wijken. Ook al stemden de Schotten in 2014 nog tegen afscheiding van Groot-Brittannië. RTL Nieuws-correspondent Anne Saenen legt uit hoe het zit.
1. Waarom wil de Schotse regering een nieuw onafhankelijkheidsreferendum?
"De brexit is een belangrijke reden voor een tweede referendum. Toen de Britten in 2016 over hun lidmaatschap van de EU stemden, wilden meer dan de helft van de Schotten bij de Unie blijven horen", zegt Saenen. "Maar de rest van het land stemde tegen. Veel Schotten vinden dat ze tegen hun wil de Europese Unie uitgesleept zijn en willen daarom opnieuw naar de stembus.
Daarbij komt nog eens dat de Schotse Nationalisten (SNP), de partij van Nicola Sturgeon, de Schotse verkiezingen in 2021 met een ruime meerderheid won. Haar belangrijkste speerpunt? Onafhankelijkheid. Om die reden vindt Sturgeon het een democratisch recht opnieuw een referendum uit te schrijven."
2. Maar de regering in Westminster ziet zo'n tweede referendum helemaal niet zitten. Komt het er dan wel?
"Dat is nog onduidelijk. Als het aan Nicola Sturgeon ligt in ieder geval wel. De Schotse regering mag veel zelf bepalen, als het gaat om onderwijs en gezondheidszorg, bijvoorbeeld. Maar over de beslissing of er een bindend referendum komt, daar heeft de Britse regering in Londen het laatste woord over. Zij moeten een referendum eerst goedkeuren.
Premier Johnson heeft meermaals laten weten dat het 'niet de juiste tijd is' om opnieuw een volksraadpleging te houden. En ook vinden veel politici in Londen dat Schotland in 2014 al de kans heeft gehad om zich uit te spreken. Een tweede referendum met dezelfde vraag zou te vroeg op elkaar volgen. Maar Nicola Sturgeon is niet voor één gat te vangen."
3. Hoe bedoel je? Is Nicola Sturgeon bereid tegen de wil van Johnson een referendum te houden?
"Nee, dat niet. De Schotse Eerste Minister heeft gezien dat een illegaal referendum, zoals dat in Catalonië werd gehouden, weinig goeds brengt. De Schotse premier is daarom vastbesloten het anders aan te pakken. Plan A is een bindend referendum. Er is al een brief naar Westminster gestuurd waarin Sturgeon toestemming vraagt aan de Britse regering. Maar de kans is dus klein dat die toestemming er komt."
"In dat geval gokt Sturgeon op Plan B. Ze wil dan een raadgevend referendum houden. De vraag of dat wettelijk mogelijk is zonder toestemming van de Britse regering ligt al bij de 'Supreme Court'. Als het gerechtshof toestemming geeft, zal het Schotse parlement stemmen of zo'n raadgevend referendum er moet komen. De meeste Schotse parlementsleden zijn voor.
Maar mocht een raadgevend-referendum ook niet lukken, dan zegt Sturgeon dat de volgende verkiezingen uitgevochten worden over enkel één thema: onafhankelijkheid."
4. Stel dat er een referendum komt? Wil een meerderheid van de Schotten zich dan afscheiden?
"Het zal erom spannen. Peilingen van een paar maanden geleden laten zien dat 45 procent van de Schotten voor onafhankelijkheid is, en 47 procent tegen. In de laatste peilingen neemt de steun voor afscheiding af. Mocht er volgend jaar een referendum gehouden worden, dan belooft het een ijzingwekkend spannende strijd te worden."
