Glacioloog over lawinedrama Italië: recordwarmte gaf laatste zetje

Als er ergens een plek is waar klimaatverandering goed is te zien, is het wel in de bergen. Gletsjers worden steeds kleiner en er is minder ijs en sneeuw. Ook de temperaturen lopen steeds verder op.

Een gletsjer is een grote massa ijs in de bergen die jarenlang is opgebouwd. "Hoe hoger je komt, hoe kouder het is. Daarom kunnen op die hoogte ook gletsjers zijn", legt glacioloog Altena uit.

Maar steeds vaker zorgen bovengemiddeld warme temperaturen voor problemen. Zeker als die temperaturen langdurig aanhouden is er meer risico op een 'onstabiel hangende gletsjer', zoals de deskundige het noemt.

Verschillende klimmers en wandelaars legden het lawinedrama in Italië vast:

De klimmers in Italië werden overvallen door een lawine nadat de gletsjer afbrak. Onderzoek moet nog uitwijzen wat er gisteren precies in de Dolomieten gebeurde, maar de kans dat klimaatverandering een rol speelde, is groot, denkt Altena.

"Normaal gesproken ligt de temperatuur rond het vriespunt. Maar het is de afgelopen dagen met tien graden verschil enorm warm geweest in de Alpen. Het lijkt erop dat smeltwater er toch voor heeft gezorgd dat dit stuk ijs van de berg af is gekomen. Dat kan het laatste zetje geweest zijn dat de gletsjer nodig had om omlaag te komen."

Verandering al jaren te zien

Jelle Staleman is een ervaren ski- en berggids en komt al meer dan twintig jaar in de bergen. Ook hij heeft de afgelopen jaren de gevolgen van klimaatverandering gezien. "Het terugtrekken van een gletsjer is het meest duidelijke voorbeeld ervan."

Je kunt het volgens Staleman bijvoorbeeld goed zien aan de berghutten. "Die hutten zijn rond 1850 en 1900 gebouwd, aan de rand van een gletsjer. Daar staan ze nu niet meer in de buurt."

De berggids was anderhalve week geleden nog in de Dolomieten, op een half uur rijden van de Marmolada. Hij gaf daar een van zijn cursussen, waarin hij altijd aandacht voor klimaatverandering heeft. "Ik probeer mensen er meer bewust van te maken. Sommige mensen realiseren zich niet hoe snel het smelten van de gletsjers gaat."

"Ik heb wel eens in Oostenrijk met cursisten een grove schatting gemaakt hoeveel de gletsjer in dat gebied was teruggetrokken", vertelt hij. "Om een meter ijs te maken heb je ongeveer tien meter sneeuw nodig. Die 200 meter ijs komt dus ongeveer overeen met 200 winters. Daar was de gletsjer met 200 meter geslonken, in maar een paar jaar tijd."

Goed voorbereid op pad

Na een drama als die in de Dolomieten rijst altijd de vraag: had dit voorkomen kunnen worden? "Er zijn bepaalde gletsjers die bekend staan als gevaarlijk", zegt Altena. "Die worden dan ook afgesloten of extra in de gaten gehouden." Dat was bij de Marmolada niet het geval.

"Als bergbeklimmer moet je daarnaast altijd een goede afweging maken of het veilig is om te gaan."

Dat kan Staleman beamen. "Je bekijkt bijvoorbeeld van tevoren naar lawine- en weerberichten, onderzoekt de steilheid van de helling en kijkt wat de sneeuw doet. Er zijn allerlei factoren die maken of iets gevaarlijk is of niet, en om daar een goed besluit over te maken heb je jaren training nodig."

Maar ook de ervaren bergbeklimmer weet dat een lawine ondanks die jaren training je altijd kan overvallen. "De lawine op de Marmolada was een ijslawine en die zijn, ook met veel ervaring en kennis, nauwelijks te voorspellen."

Staleman wijst er tot slot op dat het ondanks de gebeurtenissen in Italië niet nodig is om angstig te worden. "De bergen komen vaak in het nieuws als er iets tragisch gebeurt. Maar als je je bedenkt dat er elk jaar miljoenen mensen wandelen en klimmen in de bergen, dan valt het mee. De bergen zijn heel veilig, mits je weet wat je doet. Maar 100 procent veiligheid is niet te garanderen."