Inwoners Congo willen zo snel mogelijk af van vredesmissie VN
Congolezen zijn woedend over het aanhoudende geweld in hun land. Ze eisen daarom dat de VN-vredesmissie Monusco zo snel mogelijk weggaat uit Congo. Het is de grootste en kostbaarste vredesmissie uit de geschiedenis.
Dat neemt niet weg dat Monusco volgens de Congolese bevolking niet effectief is. Het had de Congolezen moeten beschermen tegen het geweld van bewapende groepen in het Centraal-Afrikaanse land. Dat gebeurt niet, vinden zij.
Massaal protest
Dus lieten zij zich de afgelopen dagen horen in massale protesten. Zo bestormden ze het VN-hoofdkantoor in het oostelijk gelegen Goma. Ze vernielden de ramen en sloegen aan het plunderen. Beveiligers drongen hen terug met traangas en vuurwapens.
Bij de recente protesten kwamen zeker vijftien mensen om het leven: Congolezen, maar ook VN-vredessoldaten. Bij de blauwhelmen overleden twee Indiërs en een Marokkaan. Ook zouden twee Congolezen door blauwhelmen zijn doodgeschoten.
Grootste missie ooit
Monusco is de grootste en duurste VN-missie uit de geschiedenis. Al twintig jaar zijn duizenden blauwhelmen in Congo gestationeerd. Het veranderde het open conflict in een 'low intensity'-conflict. Maar het conflict stoppen, dat lukte nooit, zegt Kris Berwouts, Congo-expert van MO*, een Belgisch tijdschrift met een focus op internationaal nieuws en ontwikkelingssamenwerking.
In het land zijn tientallen gewapende groeperingen en dat veroorzaakt constante instabiliteit. De Congolese bevolking woont daardoor al bijna dertig jaar 'in een permanent gebrek aan rechtsstaat', legt Berwouts uit. "De bevolking is dat ongelooflijk beu."
Daarnaast is de beruchte rebellengroep M23 terug in het oosten van Congo. In oktober leidde dat tot enkele guerrilla-acties, maar inmiddels zijn die uitgelopen op gewelddadige confrontaties met het Congolese leger. Ook lopen de emoties hoog op, omdat deze groepering niemand van het Congolese volk vertegenwoordigt. De groep wordt gesteund door buurland Rwanda, vertelt Berwouts.
"Dit is niets nieuws", vertelt Elien Spillebeen, Afrika-journalist bij Magazine MO*. Al jaren heerst onvrede over de VN-missie en die wordt er niet minder op, integendeel: "Tien jaar geleden vonden sommigen dat ze zonder Monusco misschien slechter af zouden zijn, maar die milde opinie is verdwenen."
Tegenwerkende buurlanden
Spillebeen begrijpt dat wel. Ook zij zag de veiligheid afnemen en de VN weinig effectief optreden. "Ook al is het halen van resultaat natuurlijk niet makkelijk met tegenwerkende buurlanden, zoals Rwanda."
Maar als je bij de matige resultaten de burgerdoden en misdragingen van blauwhelmen optelt, ontstaat een opeenstapeling van incidenten. Dat Congolezen daar klaar mee zijn, ziet Spillebeen terug in verschillende WhatsApp-groepen. "Het is de meest verkondigde opinie."
Het wantrouwen in de missie gaat zo ver dat sommigen de VN niet als oplossing voor, maar als medeplichtig aan aanvallen zien, legt Spillebeen uit. "Volgens hen zou de VN namelijk belangen hebben bij de grondstoffen die rijkelijk aanwezig zijn in Congo."
Etterende wonden
Dat komt voort uit verschillende ervaringen. In 2016 was Spillebeen in het noordoostelijke Oicha, een dorp enkele kilometers van een VN-basis. 's Ochtends om half 7 vielen tientallen mannen gewapend met geweren en machetes het dorp aan. Meerdere burgers werden gedood.
Spillebeen bleef de hele dag in het dorp, maar geen enkele blauwhelm kwam langs om te checken wat er gebeurd was. Dat wachten ze eerst af, legt ze uit. "Voor de bevolking is dat moeilijk te begrijpen en dat voedt het wantrouwen." Op de lange termijn vormt dat 'etterende wonden'.
Missie was al 'exit'
Toch is de VN-missie al een tijd bezig het land te verlaten. Sinds vorig jaar bouwt de VN zijn troepen in het land af. Spillebeen: "De troepen zijn nu alleen nog in het oosten aanwezig en de manschappen zijn gereduceerd." Dat gaat voor de bevolking niet snel genoeg. Daarom is de vraag nu vooral of de protesten de planning van die 'exit' zullen versnellen of niet, stelt Berwouts.
Wat het land wel nodig heeft, is versterking van de Congolese staat, vindt zowel Spillebeen als Berwouts. Nu werkt het leger 'totaal niet efficiënt', stelt Spillebeen, die benadrukt dat ook politieke toenadering tot de buurlanden Rwanda en Uganda gezocht moet worden. "Zij stellen nu samen een militaire missie op, maar dat kan alleen slagen als zij politiek dezelfde lijn volgen."
De Afrikaanse Unie zou daarbij kunnen helpen, net als de VN. De VN heeft namelijk ook successen op zijn naam, aldus Spillebeen. De afgelopen jaren hebben zij bijvoorbeeld bepaalde incidenten gerapporteerd. "In de toekomst zouden zij hun bijdrage kunnen leveren door het documenteren van mensenrechtenschendingen en oorlogsmisdaden in de regio."