Vervuild drinkwater, afval en gif: damdoorbraak kan leiden tot ecologische ramp
De aanval op de stuwdam bij de stad Nova Kakhova veroorzaakt mogelijk een ecologische ramp. Door overstromingen in het gebied zouden natuurgebieden en landbouwgronden onder kunnen lopen, maar ook verontreiniging ligt op de loer. "Al het afval dat wordt meegesleurd door het water wordt verspreid over het gebied."
Dat zegt Wim Zwijnenburg van vredesorganisatie PAX. Afval is niet het enige dat het water meeneemt. Ook verontreinigde stoffen worden meegevoerd en zullen uiteindelijk in de grond terechtkomen. Oekraïne zegt dat tijdens de explosie zo'n 150 ton stookolie in de rivier bij de dam terecht is gekomen, afkomstig van de machines van de waterkrachtcentrale.
Zwijnenburg, gespecialiseerd in conflict en klimaat, vreest ook voor verontreiniging. "Het stromende water komt langs havens, industrieterreinen en tankstations: plekken waar veel vervuilende stoffen zijn. Als die terechtkomen in de natuur, worden ecosystemen verstoord."
Ecocide
De gevolgen hiervan kunnen desastreus zijn voor de natuurgebieden aan de rivier de Dnjepr. Er wordt gesproken over 'ecocide': het vernielen of op grote schaal beschadigen van een ecosysteem. Op Twitter heeft Andriy Yermak, chef-staf van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, het zelfs over de 'grootste door de mens veroorzaakte natuurramp in decennia'.
Aan de rivier ligt een aantal beschermde natuurparken die groot gevaar lopen. Deze parken zijn onderdeel van het Europese Emerald-netwerk en worden wereldwijd erkend als gebieden die van groot belang zijn voor het behoud van wilde planten- en diersoorten.
Effect onderzocht
De organisatie die zich inzet voor het behoud van deze gebieden in Oekraïne weet nog niet hoe groot de schade precies is. "Onze mensen zijn bezig met het onderzoeken van de effecten, maar het is nog niet te zeggen hoe groot de impact zal zijn", zegt Tetiana Shamina, woordvoerder van de Oekraïense Natuur Conservatie Groep.
Voor de lange termijn zijn er ook zorgen over de voedsel- en watervoorziening. Als landbouwgrond verontreinigd raakt, zal ook de oogst vervuild zijn. Het duurt jaren voordat het land weer schoon is. "Dat heeft ook invloed op de inkomsten van de mensen", zegt Zwijnenburg. Hetzelfde geldt voor drinkwater: "Als vervuilende stoffen in de rivier terechtkomen, wordt het lastiger voor de waterzuivering om die goed te verwerken."
Grote kans op droogte
Niet alleen drinkwater loopt gevaar, de totale toevoer van water in bepaalde gebieden kan afnemen. Daartoe behoort ook de Krim, dat sinds 2014 in Russische handen is. De regio is afhankelijk van het water uit een kanaal afkomstig uit de Dnjepr. "Als in die regio's watertekorten ontstaan, is er grote kans op droogte en ook dat is slecht voor de landbouw", legt Zwijnenburg uit.
Een ander mogelijk gevaar voor de ecosystemen vormen de landmijnen in het gebied. Die zijn door Russische troepen achtergelaten toen zij zich vorig jaar terugtrokken uit de regio. Door de overstroming zijn de mijnen gaan drijven. Op sociale media is te zien hoe ze in het water ontploffen.
Drijvende bommen
De Oekraïense autoriteiten in Cherson hebben gewaarschuwd voor de drijvende bommen. Volgens Zwijnenburg zouden de mijnen op de lange termijn misschien juist wel in het voordeel kunnen werken van de natuurgebieden. "Als het daar vol ligt met landmijnen, blijven de mensen weg. Zo heeft de natuur alle vrijheid om te herstellen."
Maar de totale impact van de oorlog op de natuur is groot, ziet hij. Samen met vredesorganisatie PAX en Oekraïense milieuorganisaties brengt Zwijnenburg in kaart wat de ecologische schade van de oorlog is. "Met onder meer satellietbeelden brengen we dat in beeld. Zo'n 800 locaties in het land zijn al aangetast." De doorbraak van de Kachovka-dam doet daar nu dus nog weer een schepje bovenop.