Nergens zoveel honger als in Soedan: 'Situatie is catastrofaal'
Bijna vijftien maanden burgeroorlog heeft inmiddels een enorme weerslag op de bevolking in Soedan: miljoenen vluchtelingen, duizenden doden en een schrijnend tekort aan voedsel. Hulporganisaties komen met heftige verhalen. "Jonge kinderen gaan voor je ogen dood aan acute ondervoeding."
Recent waarschuwde voedselwaakhond IPC in een rapport dat miljoenen Soedanezen zwaar ondervoed zijn. 755.000 Soedanezen zitten in de vijfde fase 'catastrofaal', dat is de hoogste en dus meest zorgwekkende fase die er bestaat. Daarnaast zitten 8,5 miljoen Soedanezen in de vierde fase met acute ondervoeding.
Volgens de Verenigde Naties is nergens op de wereld zo'n groot voedseltekort als in het Oost-Afrikaanse land. Tussen nu en twee maanden voorspelt Instituut Clingendael dat mogelijk 2,5 miljoen mensen sterven van de honger als er niets verandert.
"Hulporganisaties doen wat ze kunnen", zegt Arif Noor tegen RTL Nieuws. Hij is de directeur van Save the Children in Soedan. "Maar door de intense gevechten zijn er geen veilige corridors. Ook worden pakhuizen op grote schaal geplunderd."
"Een antwoord op toestemming door de strijdende partijen laat vaak lang op zich wachten", voegt Claire Nicolet toe. Zij is noodhulpcoördinator voor Soedan namens Artsen zonder Grenzen. De VN beschuldigt beide partijen al langer van het plunderen en bewust blokkeren van voedselhulp. De strijdende partijen ontkennen die aantijgingen.
Waar draait het conflict om?
Sinds 15 april 2022 wordt Soedan geteisterd door een bloedig conflict. De strijd gaat tussen het Soedanese regeringsleger en de paramilitaire Rapid Support Forces (RSF). Aanleiding voor het conflict was de weigering van de RSF-strijders om onder bevel van het Soedanese leger te dienen. Beide partijen vechten om de macht en om grondstoffen, zoals goud. Het conflict heeft intussen al aan zeker 14.000 mensen het leven gekost.
Maar daarnaast is het ook een etnisch conflict. De RSF-militie bestaat uit strijders van Arabische afkomst en staat onder leiding van generaal Hemedti. Eerder hielden zij in 2003 huis tijdens de Darfur-crisis. Toen hadden de etnisch-Arabische strijders het ook voorzien op de etnisch-Soedanese bevolking. Honderdduizenden mensen werden toen gedood.
Volgens de VN en mensenrechtenorganisaties maken beide kanten zich schuldig aan uithongering als oorlogswapen en plegen ze oorlogsmisdaden. Ook beschuldigt Human Right Watch de RSF van het plegen van etnische zuiveringen.
Bladeren en aarde eten
Feit is dat de voedselhulp niet op de plek komt waar die het hardst nodig is. "Vooral in bepaalde gebieden die moeilijk te bereiken zijn, is de situatie echt catastrofaal", zegt Nicolet.
Sommige Soedanezen zijn daardoor gedwongen om bladeren en aarde te eten, meldt het World Food Program (WFP). "En als er wel voedsel is, dan zijn de prijzen tot wel zeven keer zo hoog als normaal", zegt Noor.
In speciale centra komen zwaar ondervoede kinderen binnen die daar zouden moeten aansterken. Maar hulporganisaties hebben ook niet altijd voldoende middelen of de hulp komt te laat. "Met eigen ogen heb ik jonge kinderen zien sterven door de ondervoeding", zegt Nicolet. Ze zucht: "Het is moeilijk om vervolgens te zien dat de internationale gemeenschap zo weinig aandacht heeft voor de situatie in Soedan."
'Mensen blijven maar komen'
Inmiddels zijn miljoenen mensen op de vlucht geslagen, onder meer naar buurlanden Tsjaad en Zuid-Soedan. Maar veruit het grootste gedeelte – zo'n negen miljoen - is op drift in eigen land. Nergens anders zijn er zoveel mensen ontheemd als in Soedan. "Dat de bevolking zo hard wordt geraakt, komt omdat de oorlog wordt uitgevochten in dichtbevolkt gebied", zegt Noor.
Nicolet heeft onder meer vluchtelingenkampen in buurland Tsjaad bezocht. "Wat vooral opvalt, zijn de enorm hoge aantallen die dagelijks de grens passeren. Het is daarom moeilijk om iedereen te helpen. Mensen blijven maar komen."
Noor van Save the Children verblijft sinds de oorlog in het noordoosten van Soedan. In de oorlog is hij in meerdere opvangcentra geweest. Wat hem het meest is bijgebleven? "Ik zou zoveel kunnen noemen. Maar het ergst om te zien, zijn toch baby's die gewond zijn geraakt. Of zeer jonge kinderen die al wees zijn geworden."
El Fasher
Intussen gaat de strijd onverminderd door. De RSF-milities, die van Arabische afkomst zijn, zijn al maanden met een opmars bezig. Op dit moment richt de strijd zich op de stad El Fasher in de regio Darfur. "De stad is het laatste bolwerk van het Soedanese leger", zegt Afrika-correspondent Sophie van Leeuwen. "De stad is inmiddels omsingeld door de RSF. Al weken wordt gewaarschuwd voor een genocide op de Soedanese bevolking."
Anderhalf miljoen inwoners zitten daardoor als ratten in de val en kunnen geen kant op. De VN-Veiligheidsraad riep de RSF recent op om te stoppen met de belegering van de stad. Op die manier wordt gehoopt dat de bevolking veilig de stad kan verlaten. Maar er zijn weinig signalen dat de RSF naar die oproep luistert.
Volgens Artsen zonder Grenzen zijn de afgelopen zes weken ruim 260 mensen in El Fasher gedood. Ook ziekenhuizen moeten het ontgelden. In de stad zou nog maar één ziekenhuis in gebruik zijn. In heel Soedan functioneert driekwart van de gezondheidsfaciliteiten niet, meldt de VN.
Voorlopig is de vrede en daarmee een verbetering van de situatie nog lang niet in zicht. "Kinderen worden fysiek en mentaal geraakt en hebben hier mogelijk de rest van hun leven last van. Het is voor hen een nachtmerrie", besluit Noor.