Liquidatie Hamas-leider Haniyeh zet Midden-Oosten op scherp: 'Landen dreigen met wraak'

Haniyeh kwam om bij een gerichte aanval in de Iraanse hoofdstad Teheran. Nog geen twaalf uur later werd ook een Hezbollah-commandant, Fuad Shukr, gedood in de Libanese hoofdstad Beiroet.

"Israël laat hiermee aan alle vijanden zien dat het niet zal terugdeinzen en ook ver buiten de eigen landsgrenzen vijanden zal uitschakelen, op wat voor moment en wat voor manier dan ook", zegt Nagtzaam.

Onderhandelingen gaan door

Dat Haniyeh een belangrijke schakel was in de onderhandelingen over een staakt-het-vuren betekent niet dat de gesprekken hierover stil komen te liggen, denkt universitair hoofddocent Islam en Arabische Studies Joas Wagemakers van de Universiteit Utrecht. "Hamas wil graag een wapenstilstand", zegt hij. "Het heeft niets aan een langdurige oorlog."

Bovendien was Haniyeh niet de enige aan de onderhandeltafel. "Het feit dat bijvoorbeeld een militair leider van Hamas niet aan tafel zit, betekent niet dat hij hier geen stem in heeft", zegt Wagemakers. "Het is een collectieve onderhandeling die door een paar mensen wordt gevoerd."

Ook kan Haniyeh gewoon vervangen worden door een nieuw politiek leider, stelt de hoofddocent. Dat wordt beaamd door Nagtzaam. "Bij een organisatie als Hamas geldt: als de ene commandant sterft, staat de volgende op", zegt de verslaggever.

Echte wapenstilstand onzeker

Het lijkt er alleen op dat de onderhandelingen voorlopig niet zullen leiden tot een daadwerkelijk staakt-het-vuren. "Israël heeft geoordeeld dat een wapenstilstand en een gevangenenruil blijkbaar niet in zijn voordeel is", zegt Nagtzaam. "Als je een duurzame vrede wilt, dan is het niet in je beste belang om de mensen te vermoorden die bereid zijn gesprekken te voeren over vrede."

Wat de dood van Hamas-kopstuk Ismail Haniyeh verder betekent voor de situatie in het Midden-Oosten, legt onze verslaggever hier uit:

Toch is er ook veel druk op de Israëlische premier Netanyahu om wél tot een wapenstilstand te komen, stelt Wagemakers. "Er zijn heel grote protesten in Israël om de Israëlische gijzelaars vrij te krijgen." Of Netanyahu zich daar ook wat van aantrekt, is nog maar de vraag, stelt Nagtzaam. "Deze oorlog begon met een duidelijke boodschap: we moeten de gijzelaars thuis krijgen en Hamas uitschakelen", zegt de verslaggever. "Gedurende de oorlog zijn de gijzelaars behoorlijk naar de achtergrond verdwenen."

De periode waarin de meeste gijzelaars door Hamas werden vrijgelaten, was tijdens het tijdelijke bestand in november. In korte tijd werden toen tientallen gijzelaars vrijgelaten. Het aantal gijzelaars dat is bevrijd door middel van militaire operaties is daarentegen heel beperkt. Bovendien zijn bij die militaire acties tientallen Palestijnen gedood, stelt Nagtzaam.

Oorlog op drie fronten

Dat Haniyeh en Shukr zijn gedood in Iran en Libanon, zet de verhoudingen tussen Israël en verschillende landen weer op scherp. Onder meer China, Iran, Rusland, Turkije en Jemen hebben de liquidaties veroordeeld. Iran zweert wraak en de hoogste leider van het land, ayatollah Khamenei, dreigt met een 'harde straf' voor Israël.

Of het ook echt zover zal komen dat de oorlog in Gaza verandert in een driefrontenoorlog met Israël, wordt door Nagtzaam betwijfeld. "Alles in de maanden sinds 7 oktober is actie en reactie", zegt hij. "Elke partij wil voorkomen dat de andere partij denkt dat ze zwak zijn en iets zomaar laten gebeuren. Dat is waarom je continu ziet dat alle landen dreigen met wraak en vergelding."

"Duidelijk is dat de strijd niet stopt, maar het escaleert ook niet veel verder. Het schuift steeds een beetje omhoog op de escalatieladder, maar niet heel veel."