Waarom de Georgische verkiezingen belangrijk zijn voor zowel Europa als Rusland

De Georgische president Salome Zoerabisjvili, die niet tot de regeringspartij Georgische Droom (GD) behoort, heeft Georgiërs opgeroepen vanavond te protesteren tegen de verkiezingsuitslag. Volgens haar zijn de verkiezingen oneerlijk verlopen. "Dit was totale manipulatie, een totale diefstal van jullie stemmen", zei ze.

Volgens Zoerabisjvili was er sprake van een 'speciale Russische operatie', waarmee ze doelt op Russische inmenging bij de verkiezingen. Rusland ontkent die beschuldiging.

Bij het parlement hebben zich inmiddels duizenden pro-Europese kiezers gemeld voor een protest.

Georgië oriënteerde zich jarenlang sterk op Europa, maar een nieuwe overwinning voor de regeringspartij Georgische Droom zou daar verandering in kunnen brengen. Die partij stelt zich de laatste jaren juist steeds eurosceptischer op, en keert zich meer richting Rusland.

Stil op straat

Voor veel mensen stonden deze verkiezingen dan ook symbool voor iets groters. "Maandenlang zeiden mensen: 'Dit is de dag dat onze toekomst bekend wordt'", zegt de Nederlandse journalist Gatool Katawazi vanuit de Georgische hoofdstad Tbilisi. "Maar nu blijkt dat dat niet zo is. Hoe de Georgische toekomst er echt uit gaat zien, moet de komende tijd blijken."

De dag na de verkiezingen was het stil op straat, zegt Katawazi. "Tegenstanders van Georgische Droom zijn terneergeslagen, verdrietig. Maar ook de aanhangers lijken vooralsnog stil. Het lijkt alsof iedereen gespannen afwacht wat er vanavond en de komende dagen gaat gebeuren."

Vanavond zal het minder stil zijn, verwacht ze. "Georgiërs gaan voor veel minder de straat op. Veel tegenstanders die ik sprak zeiden dat als Georgische Droom zou winnen, ze meteen zouden gaan protesteren. 'Dan begint het', zeiden ze. 'Dan ga ik vechten voor onze Europese toekomst'."

'Kwetsbare democratie'

Volgens president Zoerabisjvili zou GD eigenlijk 40 procent van de stemmen hebben behaald, in plaats van een absolute meerderheid van 54 procent. Waar ze dat op baseert is niet duidelijk, maar uit eerdere exitpolls kwam inderdaad een veel minder goed resultaat voor GD.

Internationale verkiezingswaarnemers, zoals die van de OVSE uit Europa, hebben vastgesteld dat er in een aantal stemlokalen incidenten zijn voorgekomen. Mensen zouden 'systematisch' onder druk zijn gezet, zijn omgekocht of meerdere keren hebben gestemd. "Maar de OVSE doet geen uitspraak over de vraag of de verkiezingen gestolen zijn of niet", zegt Katawazi. "Dat is nu natuurlijk de vraag: hoeveel effect hebben die incidenten gehad op de uitslag?"

De partijleider van GD heeft gezegd dat hij na een overwinning oppositieleden uit het parlement zal gooien. Volgens critici brengt dat de slechts 30 jaar oude democratie van het land in gevaar.

De Europese Raad en de Verenigde Staten hebben de Georgische verkiezingsautoriteiten opgeroepen om een onderzoek in te stellen naar de uitslag. "Het is indrukwekkend om hier van dichtbij te zien hoe kwetsbaar democratie kan zijn", zegt Katawazi. "In Nederland nemen we dat haast voor lief."

Slimme campagne

Ook 40 procent van de stemmen klinkt als relatief veel voor een eurosceptische partij, in een land waar ruim tachtig procent van de Georgiërs vóór aansluiting bij Europa is - bleek uit een peiling van de ngo The National Democratic Institute.

Dat komt volgens Katawazi doordat GD een 'slimme campagne' heeft gevoerd. "Ten eerste zegt de partij in het openbaar dat ze pro-Europa is, al blijkt dat niet uit hun daden." De regering voerde eerder dit jaar wetten door die niet in lijn zijn met Europese waarden, zoals een anti-lhbti-wet en een wet door die door tegenstanders 'de Russische wet' wordt genoemd. Die wet legt beperkingen op aan organisaties die meer dan 20 procent van hun financiering uit het buitenland krijgen. Maar critici zijn bang dat vooral mensenrechtenorganisaties en media daar de dupe van worden, en de regering op die manier tegenstanders de mond wil snoeren.

Daarnaast heeft de partij zichzelf neergezet als 'vredespartij'. "Volgens Georgische Droom is de oppositiepartij te kritisch op het Kremlin, wat de kans op oorlog met Rusland groter maakt", zegt Katawazi. "Dat slaat aan, want de herinneringen aan oorlog zijn vers." 

In 2008 viel Rusland Georgië namelijk nog binnen. Poetin bezet nu zo'n 20 procent van het grondgebied dat internationaal erkend wordt als Georgië.

Daarom hebben veel Georgiërs een hekel aan Rusland. "Het is eigenlijk een absurde situatie", zegt correspondent Olaf Koens. "Dat je een land hebt met een bevolking die eigenlijk niks meer met Rusland te maken wil hebben, maar dat je regerende partijen hebt die daar totaal haaks op staan, die juist proberen een goede verstandhouding met Rusland te houden."

Georgië als achtertuin

Volgens Koens is het 'vrij logisch' dat er in Georgië politieke spanningen ontstaan tussen Rusland en Europa, omdat beide er belangen hebben. "Voor beide ligt het land in de achtertuin. Georgië is een soort scharnierpunt in de regio."

Er loopt een belangrijke gasroute naar Europa door Georgië, vanuit Azerbeidzjan. En het land maakt deel uit van een handelsroute tussen Azië en Europa. Katawazi: "Zeker sinds Europa af wil van Russisch gas en restricties heeft geplaatst op handel met Rusland, is Georgië een belangrijke speler geworden voor de EU."

Wat hier ook meespeelt, is gezichtsverlies voor Europa, zegt Katawazi. Georgië zoekt al sinds het begin van de eeuw toenadering tot het westen. "Op bijna elk overheidsgebouw wappert een vlag van de Europese Unie, in de hoofdstad maar ook in de kleinste dorpen. Op straat zie je graffiti die met Europa te maken heeft, en sommige straatnamen zijn verwijzingen naar de EU, zoals de Europe Square", zegt ze. "Dat uitgerekend een land als Georgië nu opeens lijkt weg te kijken van Europa, kan overkomen alsof de EU een strijd aan het verliezen is op het wereldtoneel." 

Voor Poetin heeft Georgië ook een symbolische functie, zegt Koens. "Het was het eerste land in de voormalige Sovjet-Unie dat zich openlijk afkeerde van Rusland. Tijdens de revolutie van 2003 zeiden de inwoners: 'We willen niks meer te maken hebben met Rusland, we willen meer democratie.' Dat is een doorn in het oog van Poetin."

Rusland strafte Georgië daarvoor door in 2008 binnen te vallen. "Maar het bijzondere is dat ondanks die afstraffing Georgië ook het land is geweest dat een geslaagd experiment van democratie en corruptiebestrijding kent", zegt Koens. Dat komt onder andere doordat Georgiërs heel duidelijk voor ogen hadden in wat voor land ze wilden leven. In veel landen in de voormalige Sovjet-Unie durven mensen dat niet, maar in Georgië gaan mensen echt de straat op als ze kwaad zijn. Dat is waarschijnlijk wat er vanavond staat te gebeuren."