'Onbegrijpelijke' botsing tussen vliegtuig en heli, experts verbaasd: 'Dit is heel zeldzaam'

De Nederlandse luchtvaartdeskundige Joris Melkert zit vol met vragen. "Als het een heldere nacht is en iedereen houdt zich aan de regels en kijkt naar buiten, dan zou dit niet moeten gebeuren. Het gebeurt ook eigenlijk nooit."

Normaal gesproken staat de piloot van het passagiersvliegtuig in contact met de luchtverkeersleiding, vertelt Melkert. "Die houdt contact met civiele vliegtuigen. Ik weet niet of die helikopter ook in contact stond met de luchtverkeersleiding. Omdat het een legerhelikopter was, hebben die soms een eigen luchtverkeersleiding. Wie weet was zo'n helikopter wel op een geheime missie en was er niet veel over bekend."

De helikopterpiloot, die het pad van het landende vliegtuig kruiste in Washington, werd vlak voor de botsing gewaarschuwd door de luchtverkeersleiding. "Heb je de CRJ in zicht?", klonk het, verwijzend naar het vliegtuig van de Canadese fabrikant Bombardier, vlucht 5342. Beluister hier een deel van de luchtverkeersradio:

Laatste woorden

De piloot werd verzocht achter de CRJ te passeren. Het lijkt erop dat die waarschuwing de helikopterpiloot wel heeft bereikt. "PAT 2-5 heeft vliegtuigen in zicht, verzoek om visuele scheiding", waren de laatste woorden. PAT 2-5 verwijst naar een Army Black Hawk-helikopter, bekend als PAT 25.

Twaalf seconden later is in de verkeerstoren op de achtergrond een verbaasde "oooh" te horen – het moment van de crash.

Een andere expert, Tony Stanton van de Civil Aviation Safety Authority, vraagt zich hardop af bij CNN: "Wat zorgde ervoor dat de bemanning van de Black Hawk zich niet hield aan de aanwijzingen? Dat is een van de aspecten die ik zou willen onderzoeken."

Twee radiofrequenties

Stanton voegde eraan toe dat de verkeerstoren, in tegenstelling tot veel andere torens, twee radiofrequenties heeft om te communiceren: één frequentie voor helikopters en een andere voor vliegtuigen.

"In deze omstandigheid zou de Black Hawk met de toren hebben gesproken op de ene frequentie, en zou vlucht 5342 met de toren hebben gesproken op een andere frequentie."

De vraag is ook: wat doet een helikopter in het pad van landende vliegtuigen? De Black Hawk-helikopter van het Amerikaanse leger was ten tijde van het incident bezig met een trainingsvlucht. De heli vormt onderdeel van het 12th Aviation Battalion, gestationeerd in Fort Belvoir in Virginia.

Een andere luchtvaartexpert, Geoffrey Thomas, zegt tegen persbureau Reuters dat de helikopter een bepaald trackingsysteem niet zou hebben ingeschakeld. Het gaat om het systeem Automatic Dependent Surveillance–Broadcast (ADS-B). Dit is volgens hem een essentieel onderdeel van een ander systeem genaamd TCAS, wat staat voor Traffic Collision Avoidance System. "Dat is gemonteerd op alle commerciële vliegtuigen en militaire toestellen. Het waarschuwt de bemanning dat het op ramkoers ligt met een ander toestel."

TCAS kent twee opeenvolgende waarschuwingen, een 'traffic advisory' en een 'resolution advisory', zo wordt uitgelegd bij Luchtverkeersleiding Nederland. Afhankelijk van de afstand die beide vliegtuigen tot elkaar hebben in tijd, wordt een van deze twee waarschuwingen geactiveerd. 

Joris Melkert verwijst ook naar dit systeem. Hij noemt het een 'laatste redmiddel' om vliegtuigen op het allerlaatst te waarschuwen als er iets op hun route vliegt. Het systeem geeft een geautomatiseerd signaal: het ene toestel moet stijgen, terwijl het andere moet dalen om een botsing te voorkomen.

'Paar keer per jaar nodig'

"Dat systeem is echt een paar keer per jaar nodig en voorkomt dus dat er een crash komt. Maar we weten niet of het TCAS nu gewerkt heeft. Of dat het bijvoorbeeld ook bij de helikopter aanstond."

Melkert verwacht snel antwoord op de eerste grote vragen. Een speciaal onderzoeksteam moet binnen een maand met een voorlopig rapport komen over het ongeluk. "En binnen een jaar met een definitief rapport."