Overgroot-nonna geeft je niet langer recht op Italiaans paspoort
Wie Italiaanse familie heeft, kon tot voor kort een Italiaans paspoort aanvragen. En daarbij maakt het niet uit hoever je terug moet zoeken in je stamboom: ook een overgrootoma gaf je recht op dat felbegeerde paspoort, zelfs als je nog nooit in Italië bent geweest. Maar die regels worden een stuk strenger.
Wie Italiaans staatsburger wil worden, kon dat doen door aan één voorwaarde te voldoen: een Italiaanse voorouder hebben. Italiaans spreken, in Italië wonen of werken, dat maakte allemaal niet uit. Jus Sanguinis, Latijn voor 'wet van het bloed', heet deze regel.
Maar dat verandert dus, voortaan moet je minstens een Italiaanse ouder of grootouder hebben om aanspraak te maken op de Italiaanse nationaliteit. Ook wordt een taaltest onderdeel van het immigratieproces.
Overspoeld door aanvragen
De oude regels maakten het aanvragen van de Italiaanse nationaliteit erg makkelijk voor mensen met Italiaanse voorouders. En dat zijn er nogal wat. "Tot in de jaren 70 was Italië een emigratieland. Er wonen meer Italianen in het buitenland dan in Italië", zegt Ronald de Rooij, universitair hoofddocent Italië Studies. "Er wordt geschat dat in potentie 60 tot 80 miljoen mensen via de oude regels aanspraak konden maken op de Italiaanse nationaliteit."
Nou doen niet al die miljoenen mensen dat, maar nog steeds erg veel. Burgemeester luiden de noodklok dat hun gemeentekantoren overspoeld worden door aanvragen van mensen 'die nooit voet in onze stad zullen zetten'.
De aanvragen worden vooral gedaan door Argentijnen (vorig jaar 30.000) en Brazilianen (vorig jaar 20.000). "En het is niet zo dat die Brazilianen allemaal in Italië willen wonen, die willen gewoon een Italiaans paspoort", zegt de Rooij. "Bijvoorbeeld om de Schengenzone in te kunnen, of om makkelijker naar Amerika te kunnen reizen".
In veel landen zijn organisaties of bedrijven die zich specifiek richten op migratie naar Italië. Zo werkt de Chileense Cristian Muñoz Robledo voor de Insieme Foundation. "We zijn een non-profit met meer dan twintig jaar ervaring, we helpen mensen die Italiaans staatsburger willen worden. Bijvoorbeeld door ze te helpen met het verkrijgen van de juiste documenten."
'Niet om te shoppen in Miami'
De afgelopen jaren zijn er naast dit soort non-profitorganisaties ook veel commerciële bedrijven bijgekomen. Sommige daarvan adverteren expliciet met een Italiaans paspoort als manier om makkelijker te reizen. Tot woede van de Italiaanse regering.
"Het Italiaanse staatsburgerschap is iets serieus", zei de Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken Antonio Tajani op een persconferentie. "Het is geen spel om een paspoort in je zak te krijgen om te gaan shoppen in Miami."
Tajani is de minister van een rechtse regering, fel tegen immigratie, onder leiding van Giorgia Meloni. Het lijkt logisch dat zo'n regering de immigratieregels verstrengt. "Maar het rechtse blok is juist voor deze wet, de Jus Sanguinis. Ze willen hem niet afschaffen, maar perken hem in om de misstanden te voorkomen", zegt De Rooij.
"Het is een heel nationalistische regering, die vindt dat Italië groter is dan Italië. En ze willen de Italianen buiten het land zelf ook blijven betrekken."
Geboren in Italië geeft amper rechten
Voor mensen met Italiaanse voorouders wordt het dus (iets) lastiger om Italiaans staatsburger te worden. Maar dat is nog niets vergeleken met kinderen van immigranten in Italië. Als die geboren zijn in Italië, als kind van legale immigranten, zijn ze daarmee nog niet automatisch staatsburger.
De Rooij: "Dat zijn honderdduizenden mensen die opgegroeid zijn in Italië, in Italië naar school zijn gegaan. Die zijn Italiaans. Maar die kunnen pas op hun 18de staatsburgerschap aanvragen, en dan nog moeten ze door allerlei bureacratische hoepels springen."
Aan dat probleem wordt voorlopig niks gedaan, omdat de regering van Meloni weigert om immigratieregels te versoepelen.