Megaconcert in Kroatië: half miljoen mensen verwacht voor zanger met nazisympathieën

Binnen 24 uur was het concert uitverkocht, zegt het ticketbureau Entrio. En ook fans die geen ticket hebben bemachtigd, zullen waarschijnlijk naar de Kroatische hoofdstad afreizen. Zagreb verwacht dat er bijna een half miljoen mensen zullen komen om Perković te zien optreden. Er is zelfs al een documentaire in de maak over dit concert. 

Nazisympathieën

Marko Perković is een Kroatische folkrock-zanger van 58 jaar. De band waar hij het gezicht van is, heet Thompson, de naam van een ouderwets Amerikaans machinegeweer. Perković kreeg die als bijnaam toen hij in de jaren 90 als vrijwilliger meevocht in de oorlog in Kroatië en zichzelf vaak liet fotograferen met dit wapen. 

"Thompson is tijdens de oorlog heel opportunistisch gestart met zijn muziekcarrière", zegt historicus Niké Wentholt, gespecialiseerd in de Balkan. Ze deed onderzoek naar extreemrechtse groepen in de regio. "Hij heeft toen een hit opgenomen waarin hij zingt over de strijd tegen de Serven en verwijst naar de fascistische Ustaša-beweging in de jaren 40. Daarna, in vredestijd, is zijn carrière doorgegaan."

Dat liedje, met de titel Bojna Čavoglave ('Het bataljon van het dorp Čavoglave'), begint met de woorden 'Za dom spremni', een variant van het nazisaluut 'Sieg Heil'.

Concentratiekampen

Buiten de Balkan weet bijna niemand wie hij is, maar in eigen land staat Thompson bekend om zijn nazisympathieën. In zijn liedjes verwijst hij regelmatig naar de NDH, de Onafhankelijke Staat Kroatië, die tijdens de Tweede Wereldoorlog samenwerkte met nazi-Duitsland.

Dat regime, de Ustaša, voerde racistische wetten in en runde concentratiekampen voor onder anderen Serviërs, Joden en Roma. Het bekendste en grootste was Jasenovac, waar naar schatting tussen de 80.000 en 100.000 mensen zijn vermoord. Tijdens een van zijn eerdere concerten zong Perković het nummer Jasenovac i Gradiška Stara, waarin de massamoorden in dit soort concentratiekampen gepromoot worden.

Vanwege zijn sympathie met deze extreemrechtse regimes mocht Perković afgelopen decennia in verschillende Kroatische steden niet optreden en zijn concerten in Slovenië, Oostenrijk, Duitsland en Zwitserland verboden. Ook in Nederland ging in 2003 een concert om die reden niet door. En juist doordat hij op zoveel plekken niet mág optreden, is het concert van vandaag enorm in trek.

"Dat Perković al die tijd zo populair is gebleven, zegt iets over hoe sterk het nationalisme in Kroatië is", zegt Wentholt. "Het is ideaal voor nationalisten en ook de autoriteiten hebben hier baat bij. Het is niet heel zichtbaar, het is een artiest, maar iedereen weet waar deze man voor staat. En dan wordt er soms gezegd: ach, dat soort dingen gebeuren tijdens de oorlog. Maar de Ustaša is wel echt een fascistische beweging."

Door Perković te laten optreden, wordt volgens Wentholt een idee vertegenwoordigd dat de leiders van Kroatië goed uitkomt: "Dat Kroatië een land is dat alleen van etnische Kroaten is, waar de Serven en bijvoorbeeld ook Bosniakken verdreven moeten worden."

Als voorbeeld voor hoe 'normaal' Perković gevonden wordt in Kroatië, noemt Wentholt het feit dat hij optrad tijdens de parade die gehouden werd in Zagreb in 2018 toen het Kroatische voetbalteam tweede werd bij het WK voetbal. Daar kwam ook veel kritiek op, mensen vonden dat hierdoor de vreugde over het succes van het nationale voetbalteam werd verziekt.

Jonge fans

Het overgrote deel van de kaartkopers die vandaag naar het concert zullen gaan – 85 procent – komt uit Kroatië. Daarna volgen Duitsland en Oostenrijk, landen waar ook veel mensen uit de Kroatische diaspora wonen. En opvallend: de helft van de mensen zijn jonger dan 32 jaar. Zij hebben zelf de oorlog, waarin Perković bekend is geworden, niet meegemaakt.

"Nationalisme is wel weer meer mainstream geworden", zegt Wentholt. "Dit soort artiesten en optredens vinden gewoon openlijk plaats. Ook omdat de rest van Europa niet echt lijkt te weten dat nationalisme zo levendig is hier in Kroatië. Net als dat we het nauwelijks hebben over de misdaden uit de jaren 40. Door Thompson staan jonge mensen in dezelfde traditie als hun ouders. Dat maakt zo'n figuur eng. Niet al zijn nummers gaan over nationalisme, maar hij vertegenwoordigt wel die ideologie."

Vóór afgelopen week had Perković al sinds 2020 geen interviews meer gegeven. Mensen zien zijn afwezigheid uit de publiciteit als een mediastrategie. Aandacht via interviews leidde in het verleden tot kritiek op zijn uitspraken en door de mediastilte worden zijn optredens een soort fenomeen.

Zorgen over veiligheid

Het concert wordt gehouden op de Zagreb Hippodrome, wat eigenlijk gewoon een groot grasveld is. Er zijn ook voor zorgen over de veiligheid. Dat komt deels doordat het evenement opvallend snel op poten is gezet. De kaartverkoop – met prijzen tussen de 30 en 60 euro – startte pas begin juni.

De stad krijgt nu al te maken met verkeerschaos: delen van Zagreb zijn afgezet in aanloop naar het optreden. Het Kroatische ministerie van Volksgezondheid bereidt intussen een noodhospitaal voor op het terrein van het concert. Ook opvallend: ziekenhuizen in Zagreb hebben het dringende advies gekregen om 20 procent van hun bedden vrij te maken voor het evenement.

Om het concert veilig te laten verlopen, worden er extra treinen ingezet en mensen kunnen al sinds 10 uur vanochtend het terrein op. Het concert begint vanavond om 20.45 uur.