Oud-terreurleider spreekt de wereld toe: waarom president Syrië een welkome gast is bij de VN

"Het verhaal van Syrië is gevuld met emoties, het vermengt pijn met hoop", zegt Sharaa in zijn speech. Hij doelt op veertien jaar burgeroorlog in Syrië, en de decennialange dictatuur van de familie Assad. "Jarenlang hebben we onrecht, ontbering en onderdrukking geleden. Toen zijn we opgestaan ​​en hebben we onze waardigheid opgeëist.

Zijn relatief korte toespraak werd in de Syrische hoofdstad Damascus op grote schermen bekeken. Maar ook de internationale gemeenschap kijkt met grote interesse toe. "Volgens vrijwel alle westerse landen was Sharaa nog niet zo lang geleden een terrorist", zegt Midden-Oostencorrespondent Pepijn Nagtzaam. "Nu wordt hij binnengehaald bij de VN. Het is nogal een carriére-wijziging."

Sharaas toespraak is een historisch moment. Het markeert dat Syrië is teruggekeerd in de internationale gemeenschap. De laatste keer dat een Syrische president de VN toesprak, was bijna zestig jaar geleden, in 1967.

Daarna was de familie Assad aan de macht. Vader Hafez en zoon Bashar regeerden met harde hand. Tot, na een slepende en bloedige burgeroorlog, Bashar Assad in december vorig jaar werd verjaagd door HTS, de in al-Qaeda gewortelde strijdgroep van Sharaa. 

Open armen

Het maakt Sharaa een man die door zijn aanhang wordt bewonderd, en door tegenstanders gevreesd. Of die op zijn minst met argusogen wordt bekeken – maar niet deze week in New York, waar de Syrische president met open armen wordt ontvangen.

Hij heeft overleg met Arabische leiders, zoals de koning van Jordanië, met EU-president Ursula von der Leyen, met de Italiaanse premier Meloni, de Franse president Macron. Hij hoopt ook Donald Trump nog even te spreken. Dat zou overigens al de tweede keer zijn dat hij de Amerikaanse president ontmoet. Hij sprak al wel met de Amerikaanse buitenlandminister Rubio.

Nagztaam legt uit: "Veel landen zijn misschien niet zo'n fan van Sharaa, maar ze denken dat er voor het eerst in decennia een kans ligt om een beter Syrië te krijgen. Een stabieler Syrië, dat niet continu een broeinest is van problemen en conflicten. Er is de hoop dat veel Syrische vluchtelingen dan kunnen terugkeren. En dat er, als de internationale gemeenschap het goed weet te managen, geen nieuwe burgeroorlog ontstaat."

Het lijkt erop dat Sharaa dat ook wil, zegt Nagtzaam. "Hij heeft de ambitie uitgesproken om de leider te zijn van heel Syrië, niet van een verdeeld land. Een Syrië dat internationaal serieus wordt genomen en waar plek is voor iedereen. Voor alle minderheden. Dat zegt hij tenminste. Hij had ervoor kunnen kiezen de burgeroorlog voort te zetten, maar heeft dat niet gedaan."

Oplaaiend geweld

Tegelijkertijd zit Sharaa er nu een jaar, constateert Nagtzaam, en is dat 'zeker niet vlekkeloos' verlopen. "Er was een golf van geweld tegen de Alawietische minderheid aan de kust, waarbij juist zijn aanhangers moordpartijen hebben aangericht. En een golf van geweld in het zuiden tegen de Druzen. De sektarische spanningen in het land zijn na jarenlang burgeroorlog nog volop aanwezig, en er zijn groepen in Syrië die doodsbang voor hem zijn."

Maar van het Westen, en ook van de Arabische wereld, krijgt Sharaa het voordeel van de twijfel. “Het is heel interessant om te zien hoe snel Amerika en Europa, uit puur pragmatisme, zeggen; ‘hij is heel lang een vijand geweest, nu moeten we maar met hem dealen”, zegt Nagtzaam.

Sharaa zelf hoopt vooral te bereiken dat de internationale gemeenschap de sancties tegen zijn land opheft. Die dateren uit de tijd van dictator Assad, maar worden door het Westen gebruik als drukmiddel. Nagtzaam: "Er is veel te doen over bevroren tegoeden en sancties. Het dilemma is: gaan we die sancties pas opheffen als Syrië een honderd procent stabiel en democratisch land is? Of ga je ze nu opheffen, om hem zo te helpen het land stabiel en welvarend te krijgen?"

Deal met Israël?

Pragmatisme zit volgens Nagtzaam ook achter een andere historische ontwikkeling die in de maak zou zijn. Syrië is dicht bij een akkoord met aartsvijand en buurland Israël, zeggen Amerikaanse diplomaten. Daarbij zou Israël stoppen met bombarderen van Syrië, en bepaalde delen die het heeft veroverd teruggeven. In ruil daarvoor zou Syrië geen zware wapens zoals tanks naar het grensgebied met het buurland sturen.

Nagtzaam: "De Amerikanen bemiddelen hierbij. Die willen dat het rustig wordt in de regio. Sharaa heeft niet veel keus. Zijn leger kan niet op tegen Israël. En zijn positie wordt ondermijnd als de buren geregeld je land bombarderen. Een deal met deze vijand valt slecht bij zijn volk. Maar hij moet wat Syrische trots inleveren, om de bombardementen te laten stoppen en gebied terug te krijgen."

Er was deze week nog een opvallende ontmoeting in New York. Sharaa heeft gesproken met een tegenstander van vroeger. David Petraeus, voormalig CIA-directeur en oud-bevelhebber van de Amerikaanse troepen in Irak. Sharaa werd door de Amerikanen opgepakt en vijf jaar vastgezet wegens terrorisme. 

Dialoog

Petraeus zegt nu zelfs 'fan' te zijn van Sharaa. "Zijn pad van leider van opstandelingen tot staatshoofd is een van de meest dramatische politieke transformaties in de recente geschiedenis van het Midden-Oosten geweest", aldus de oud-CIA-chef. Sharaa reageerde: "Het is goed dat we, nadat we ooit op het slagveld stonden, zijn opgeschoven naar het veld van de dialoog."