Netanyahu naar het Witte Huis: 'Hij gaat verder dan Trump wil'

1. Wat staat er vandaag te gebeuren?

Het is het sluitstuk van een bewogen week waarin de Verenigde Naties bij elkaar kwamen in New York: het bezoek van vandaag van premier Netanyahu aan Donald Trump in het Witte Huis. Tijdens zijn toespraak bij de VN afgelopen vrijdag, zag Netanyahu veel delegaties nog weglopen. En Frankrijk, Portugal, het Verenigd Koninkrijk, Canada en Australië besloten allemaal Palestina te erkennen als land.

In het Witte Huis zal er vandaag wat dat betreft waarschijnlijk niks opvallends gebeuren. "Amerika is Israëls trouwste bondgenoot en zal altijd tegenhouden dat Palestina een land wordt", zegt correspondent Erik Mouthaan. "Aangezien de VS een permanente zetel in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft, kan het land dat ook."

2. Waar komt die onvoorwaardelijke steun vandaan?

"Veel Amerikanen zien dat Israël een van de weinige democratieën in het Midden-Oosten is", zegt Mouthaan. "Het is de plek waar Amerikanen vroeger wapens konden hebben. Het land van waaruit toezicht kan worden gehouden op de rest van het Midden-Oosten. En het land dat zelf een veiligheidsdienst heeft die buurlanden in de gaten kan houden."

"De VS was in shock na de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog. Daar zijn politici in de generaties daarna nooit meer van afgeweken. Bovendien zijn politici in de VS relatief oud, kijk maar naar Joe Biden en Donald Trump. Het is de generatie die de oprichting van Israël hebben meegemaakt en meer een band hebben met dat land. Ze zien Israël minder als agressor."

"Bedenk ook dat er bijvoorbeeld in New York meer joden wonen dan in Jeruzalem. Die kiezers zijn bezorgd om Israël. En dat geldt niet alleen voor de joodse gemeenschap, maar ook voor streng-christelijke kiezers, waar Amerika er veel van heeft. Zij leven vanuit de Bijbelse overtuiging dat er altijd steun moet zijn voor Israël. Republikeinen luisteren daar erg naar. Democratische politici komen op hun beurt vaker in grote steden en daar wonen meer joden. En dan heb je nog de lobbygroepen."

3. Wat is de rol van die lobbygroepen?

"Je hebt in de VS de zeer invloedrijke lobbygroep AIPAC, een pro-Israëlische groep die druk probeert uit te oefenen op parlementariërs om achter Israël te blijven staan", zegt Mouthaan. "Ook heb je lobbygroep J Street, linkser dan AIPAC en kritischer op Netanyahu, maar wel voor het bestaan van Israël."

"Lobbyisten proberen een of twee keer per maand contact te hebben met een parlementslid. Daar is niets illegaals aan. De groepen geven ook geld, met name aan Republikeinen. Krijg je geld, dan ben je als parlementslid eerder geneigd om een telefoontje van lobbyisten aan te nemen en je zult hun standpunt eerder vertegenwoordigen."

"Het voedt de gedachte dat Amerikanen zouden worden aangezet door rijke joodse mensen. Maar dat is een frame van neonazi's. Dat lobbyen is niet verboden en wordt zeker niet alleen door pro-Israëlische groepen gedaan. Er zijn ook mensen die lobbyen voor de staalindustrie of tech-bedrijven bijvoorbeeld."

4. Hoe zit het met de publieke opinie?

Die verandert wel degelijk, zij het langzaam. Een recente peiling van YouGov en The Economist laat een aantal opvallende veranderingen zien. 43 procent van de Amerikanen vinden dat er een genocide plaatsvindt in Gaza. Volgens een onderzoek van Amnesty International uit mei ligt dat percentage in Nederland met 48 procent niet heel veel hoger.

Daarnaast ligt het percentage Democraten die ouder zijn dan 50 en negatieve opvattingen hebben over de staat Israël, 23 procentpunt hoger dan drie jaar geleden. Bij Republikeinen jonger dan 50 heeft de helft negatieve opvattingen. In 2022 was dat nog 63 procent.

5. Zullen die veranderingen invloed hebben op de ontmoeting vandaag?

Waarschijnlijk niet. "Trump heeft geen moeite met wat Netanyahu aan het doen is in Gaza", zegt correspondent Mouthaan. "Wel is Trump pissig op de Israëlische premier vanwege de aanval op Qatar van eerdere deze maand. In zijn eerste termijn had hij juist ingezet op normalisatie van de verhoudingen in het Midden-Oosten. Daar kwamen de Abraham-akkoorden uit, waar Trump terecht heel trots op was. Maar door het recente optreden van Israël is de band tussen dat land en de Arabische wereld weer onder druk komen te staan."

"Netanyahu gaat vaak verder dan Trump wil. Dat leidt tot irritatie bij de president. Het is iets waar veel voorgangers van Trump ook tegenaan liepen. Netanyahu wil altijd meer en dat leidt vaak tot een moeizame relatie."

"Wel hebben Netanyahu en Trump veel respect voor elkaar, omdat ze zichzelf allebei zien als 'politieke survivors'. Ze zien zich als mannen die tegen de politieke cultuur van hun land ingaan. En ze hebben beide rechtszaken aan hun broek hangen. Daardoor voelen ze een verwantschap", zegt Mouthaan. "Irritaties over Qatar of niet, voor de camera zullen ze vandaag waarschijnlijk een verenigd front vormen. Al weet je het nooit zeker met Trump."