Nobelprijs voor de Vrede vandaag bekend, gaat Trump of vrouw van Navalny winnen?

Goed om te weten: een exacte nominatielijst is er niet. Het Nobelprijscomité deelt nooit een lijst met alle mensen die zijn genomineerd voor een van de prijzen. Sterker nog: de namen van genomineerden en informatie over de nominaties mogen officieel pas vijftig jaar later bekend worden gemaakt.

Trump voorgedragen

Nominaties worden elk jaar ingestuurd naar het Noorse Nobelcomité. Bij de meeste Nobelprijzen, zoals natuurkunde of geneeskunde, kunnen alleen uitgenodigde academici nominaties insturen. De Nobelprijs voor de Vrede is een uitzondering: daarvoor is geen uitnodiging nodig, maar de inzender moet wel lid zijn van een van de gekwalificeerde instanties. Zo mogen bijvoorbeeld leden van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag nominaties insturen. Ook leden van landelijke regeringen mogen mensen voordragen.

Zo droeg de Israëlische premier Benjamin Netanyahu afgelopen juli de Amerikaanse president Donald Trump voor, vanwege zijn betrokkenheid bij de oorlog tussen Israël en Hamas. Ook Pakistan nomineerde Trump voor de prijs, omdat door zijn 'snelle diplomatieke ingrijpen' een ernstig gewapend conflict met India zou zijn voorkomen.

Dit jaar zijn er 338 kandidaten genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede: 244 individuen en 94 organisaties. "Dat is een significante toename ten opzichte van vorig jaar, toen er 286 genomineerden waren", meldt het comité. Mensen mogen niet zichzelf nomineren.

Maandenlang proces

Dat nomineren gebeurt niet in een week tijd. Er gaat ruim een jaar vooraf aan de bekendmaking van de winnaars. De prijzen voor natuurkunde, scheikunde, fysiologie of geneeskunde, literatuur en economie worden in het Zweedse Stockholm uitgereikt, de prijs voor vrede in het Noorse Oslo.

In september kunnen gekwalificeerde mensen en instanties beginnen met het insturen van hun nominaties. Dat mag tot en met 31 januari. Inzendingen die later door het comité worden ontvangen, maken geen kans meer in dat jaar. Leden van het Nobelcomité mogen op 1 februari nog wel namen toevoegen.

Tussen februari en maart maakt het comité een selectie van de ingezonden mensen en organisaties, de zogenoemde 'short list', bestaande uit tien tot twintig kandidaten. Tussen maart en augustus ontvangt het comité advies van permanente adviseurs over de korte lijst. Dat zijn over het algemeen professoren van Noorse universiteiten met veel kennis over onderwerpen die met de vredesprijs te maken hebben. In oktober worden de winnaars en bekendgemaakt, waarna de prijzen in december worden uitgereikt.

Het comité probeert altijd tot een unaniem besluit te komen, dus dat alle leden het over de keuze eens zijn. Als dat niet lukt, wint de kandidaat met de meeste stemmen.

Trump en vrouw van Navalny

Hoewel we dus niet exact weten wie de 338 genomineerden zijn dit jaar, zijn een paar namen al wel 'gelekt'. Zo weten we dus dat Trump een nominatie op zak heeft, maar ook de vrouw van de Russische oppositieleider Navalny is genomineerd: Yulia Navalnaya. Online wordt al druk gespeculeerd over wie de prijs zal ontvangen. Zo loopt Trump in de peilingen voor op Navalnaya. 

Andere bekende namen waarover wordt gespeculeerd: activist Greta Thunberg, de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en Artsen zonder Grenzen.

De voorspellingen kloppen overigens lang niet altijd. Zo werd vorig jaar ingezet op het Internationaal Gerechtshof in Den Haag en op de VN-organisatie voor Palestijnse vluchtelingen UNRWA, voor hun humanitaire hulp in Gaza. Uiteindelijk won de Japanse organisatie Nihon Hidankyo, dat al decennialang voor nucleaire ontwapening en internationale vrede pleit.

Het Nobelcomité maakt de winnaar vandaag om 11.00 uur bekend.

De Nobelprijs

De Nobelprijs is vernoemd naar Alfred Nobel, die in 1895 in zijn testament aangaf dat zijn vermogen moest worden gebruikt voor jaarlijkse prijzen in natuurkunde, scheikunde, geneeskunde, literatuur en vrede. In 1969 kwam daar de categorie economie bij.

In 1901 werden de eerste prijzen uitgereikt. De Nederlander Jacobus van 't Hoff won toen de Nobelprijs voor Scheikunde.