Dreiging Wilders en De Wever past in trend: 'Kans op jihadistische aanslag is reëel'

Het openbaar ministerie in België laat tot dusver weinig los over de verijdelde aanslag op drie politici. Naast Wilders en De Wever werd ook de Antwerpse burgemeester Els van Doesburg genoemd als doelwit. De twee Belgische politici zijn beiden lid van de conservatieve Vlaams-nationalistische partij N-VA.

'Uit jihadistische hoek'

Wel is bekendgemaakt uit welke hoek de dreiging komt. "Er zijn aanwijzingen dat het de bedoeling was een jihadistisch geïnspireerde terroristische aanslag te plegen, gericht tegen politici", meldde het Belgische federaal parket.

PVV-leider Wilders besloot vrijdagavond tot het voorlopig opschorten van al zijn campagneactiviteiten. Hij wil om die reden ook vanavond niet aanwezig zijn bij het RTL-verkiezingsdebat, het eerste grote televisiedebat in de campagne voor de verkiezingen van 29 oktober. 

Dat debat gaat wel door. De locatie is goedgekeurd door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), de Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging (DKDB), en de politie.

Dat de dreiging tegen Wilders en de twee Belgische politici uit jihadistische hoek komt, is in lijn met de afgelopen jaren. Jihadisme vormt momenteel niet alleen de belangrijkste terroristische dreiging voor de nationale veiligheid en democratie in Nederland. Het is ook in België met afstand de grootste dreiging.

In Nederland wordt de kans op een aanslag als reëel ingeschat. "Er blijft in Nederland sprake van een substantiële terroristische dreiging. De jihadistische dreiging is onverminderd", staat in het meest recente dreigingsbeeld van de NCTV van 17 juni.

Wat is jihadisme?

Jihadisme is een extreme en gewelddadige ideologie. Aanhangers willen een gewapende strijd voeren tegen 'ongelovigen' en claimen dat ze daarbij namens de islam handelen. De jihadistische beweging bestaat niet alleen uit ​organisaties als Al-Qaida, ISIS en verwante groepen. Het gaat ook om netwerken en individuele aanhangers over de hele wereld.

'Zorgwekkende trend'

De dreiging tegen Wilders en de twee Belgen past ook in nog een andere trend, zegt Thomas Renard, directeur van anti-terrorismecentrum ICCT, tegen RTL Nieuws. "We zien dat het aantal bedreigingen aan het adres van publieke figuren, onder wie gekozen bestuurders, in meerdere Europese landen groeit. Overigens niet alleen door jihadisten, maar ook door de georganiseerde misdaad en boze burgers. Het is inmiddels een soort genormaliseerde dreiging. Een zorgwekkende trend."

Dat jihadisme daarbij de grootste terroristische dreiging vormt, komt volgens Renard door twee dingen. "Het is allereerst simpelweg talrijker. Op de Belgische lijst van potentiële terreurverdachten wordt zo'n 85 procent gelinkt aan jihadistische groepen, of zijn daardoor geïnspireerd. Ten tweede zijn zij meer geneigd om geweld te steunen, of bereid om er zelf rechtstreeks toe over te gaan."

Volgens het OCAD, dat de terreurdreiging in België signaleert, is 'jihadistisch extremisme' de grootste dreiging waarmee onze zuiderburen worden geconfronteerd. De dienst ziet daarbij een 'heropleving van kleine cellen en netwerken, voornamelijke binnen een jihadistische context', staat in het laatste jaarverslag.

Vooral online

Die kleine cellen vormen zich vooral online. Sociale media als Telegram, TikTok en Instagram zijn de meest populaire kanalen voor het verspreiden van het jihadistische gedachtengoed. Het zijn plekken waar ook Al-Qaida en terreurbeweging IS graag hun propaganda verspreiden, waarbij ze actuele aanleidingen - denk aan de Gaza-oorlog - gebruiken als aanknopingspunt om nieuwe aanhangers te ronselen.

Het gevolg: de verdachten zijn steeds jonger. "Dat komt ook omdat dit online materiaal steeds creatiever en gelikter wordt gemaakt, soms met behulp van AI, door mensen die niet eens direct gelinkt zijn aan deze groeperingen. De content die zo wordt verspreid, heeft behoorlijk wat impact op jongeren die vaak dezelfde cultuur delen. Ze weten elkaar zo te overtuigen, te verleiden."

Ook de drie opgepakte verdachten van de mogelijke aanslag op Wilders, De Wever en Van Doesburg zijn jongeren, allen afkomstig uit Antwerpen. Twee van hen zitten nog vast. Het gaat om Abdulla B., een 23-jarige man van Tsjetsjeense afkomst, en een 18-jarige Belgische man van Marokkaanse afkomst. 

Bij die laatste vond de politie een 'geïmproviseerd tuig' dat leek op zelfgemaakt explosief. Bij de 23-jarige verdachte werd ook een 3D-printer aangetroffen, mogelijk om onderdelen te maken voor de aanslag. 

Volgens NCTV-baas Pieter-Jaap Aalbersberg hebben veel jongeren een fascinatie voor geweld, en belanden ze soms online in een fuik waar ze kunnen radicaliseren: