Twee bijna-botsingen boven Curaçao, kunnen vliegtuigen hier nog wel veilig vliegen?

1. Wat is er aan de hand bij Curaçao?

Vlak bij het Caribisch deel van ons koninkrijk dreigt een militair conflict. Al maanden ruziët de Verenigde Staten met Venezuela over vermeende drugssmokkel in de Stille Oceaan. De Amerikaanse president Donald Trump zegt deze drugssmokkel te willen aanpakken en stelt dat de Venezolaanse president Nicolás Maduro aan het hoofd staat van een terroristische drugsbende.

Het Amerikaanse leger bouwt een militaire aanwezigheid in de regio op, om druk te zetten op Venezuela. De VS bombardeert de ene na de andere boot die er vaart en ook in de lucht is er sprake van een militair machtsvertoon.

Curaçao ligt voor de kust van Venezuela. Afgelopen vrijdag moest een passagierstoestel van de Amerikaanse luchtvaartmaatschappij JetBlue in het luchtruim boven het eiland uitwijken voor een Amerikaans militair vliegtuig. Vandaag berichtte de NOS over een tweede bijna-botsing boven Curaçao, waarbij een civiel zakenvliegtuig betrokken was.

Bij beide incidenten was het militaire vliegtuig niet op de radar te zien, waardoor niet duidelijk was hoever het van de vliegtuigen verwijderd was die net waren opgestegen van luchthaven Hato op Curaçao.

2. Waarom waren de Amerikaanse militaire vliegtuigen niet op de radar te zien?

De militaire vliegtuigen lijken het transpondersysteem te hebben uitgezet. Als dat gebeurt, is zo'n toestel niet zichtbaar voor luchtverkeersleiders of andere vliegtuigen. 

"Normaal gesproken word je gewaarschuwd door de systemen als een ander vliegtuig te dichtbij komt, zodat je kunt uitwijken", legt vice-voorzitter Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers Coen George uit. Uitwijken na zo'n waarschuwing gebeurt vaker, maar nu kwam die waarschuwing er dus niet.

Volgens George mag de transponder in principe niet uit worden gezet. "Je moet in contact staan met de burgerluchtvaart en de luchtverkeersleiding. Het was gelukkig goed weer. Als je in een wolk vliegt, of het is donker, dan wordt het wel gevaarlijk."

Waarom is het dan toch gebeurd? "Een transponder zet je uit als niet wil dat je vliegbewegingen worden opgemerkt door de landen waar je boven vliegt", legt oud-commandant der strijdkrachten Mart de Kruif uit.

"Normaal zou de diplomatieke lijn dan zijn dat je als VS laat weten: let op wij vliegen bij jullie in de buurt, we zetten de transponders uit. Zodat wij daar rekening mee kunnen houden. Het is in dit geval zeer onwaarschijnlijk dat dat is gebeurd."

3. Wat doen Curaçao en Nederland? En trekt Trump zich iets van deze bijna-botsingen aan?

Demissionair minister van Buitenlandse Zaken, David van Weel, zei vanochtend tegen RTL Nieuws dat het luchtruim van Curaçao niet wordt gesloten voor Amerikaans militair vliegverkeer. "Het luchtruim van de eilanden is behoorlijk groot. Maar we willen natuurlijk wel dat daar veilig vliegverkeer mogelijk is."

"De luchtruimveiligheid is een aangelegenheid van het land zelf. Daar wordt nu onderzoek naar gedaan. Als er op een gegeven moment ook actie wordt gevraagd van ons als Nederland, dan zullen we dat doen."

De Amerikaanse president Trump zei eind november dat het luchtruim boven Venezuela 'als gesloten moet worden beschouwd'. Trump heeft de aanvallen op zee geschetst als heel succesvol. Hij maakte eerder duidelijk dat op korte termijn aanvallen kunnen volgen op doelen op land.

De Amerikaanse krijgsmacht liet naar aanleiding van de bijna-botsingen in Amerikaanse media weten dat veiligheid topprioriteit blijft en dat ze de zaak onderzoekt. Trump zelf heeft niet gereageerd.

Vanaf Curaçao zelf blijft het vooralsnog stil. De luchtverkeersdienst DC-ANSP heeft niet op de incidenten gereageerd. Wel waarschuwde een andere organisatie, de Curaçao Civil Aviation Authority (CCAA) volgens de NOS eerder voor ongeïdentificeerd luchtverkeer in het luchtruim rond Aruba, Curaçao en Bonaire.

4. Moeten we ons zorgen maken?

Demissionair minister van Buitenlandse Zaken Van Weel zei vanochtend tegen RTL Nieuws 'niet bang te zijn dat het misgaat', toen hem werd gevraagd naar de bijna-botsingen.

Ook luchtvaartmaatschappij KLM zegt naar Curaçao te blijven vliegen. Wel houdt de Nederlandse luchtvaartmaatschappij de situatie nauw in de gaten en is er contact met de relevante autoriteiten, stelt het bedrijf in een verklaring.

Reisorganisaties TUI en Corendon, die vliegen op Curaçao, zeggen de situatie goed in de gaten te houden en contact te hebben met de luchtvaartautoriteiten. "Vooralsnog gaat onze vluchtoperatie gewoon door", zegt een woordvoerder van het bedrijf.

Volgens De Kruif is enige waakzaamheid toch goed. "Curaçao en Venezuela liggen zo dicht bij elkaar. Door de geografische ligging wordt Nederland ook betrokken in het conflict. Daar kunnen hele gevaarlijke dingen uit voort komen." 

Hoe denken ze op Curacao zelf over de spanningen in de regio? Correspondent Erik Mouthaan nam poolshoogte op het eiland, zie je in onderstaande video.