'Helft minder fracturen': Heupairbag moet botbreuken bij ouderen voorkomen
Bij de Brabantse zorginstelling Tantelouise gebruiken ouderen een heuse airbag die moet beschermen tegen heupbreuken bij een val. Het Delftse bedrijf Wolk werkt al enige tijd aan de oplossing. Opvallend: het aantal fracturen verminderde in een jaar tijd met bijna de helft. De airbag lijkt te lonen, maar er is ook 'nog veel meer' onderzoek nodig.
Ouderenorganisaties en het Rode Kruis riepen de eerste week van oktober uit tot 'valpreventieweek'. Elk jaar breken zeker 24.000 65-plussers een heup. Een kwart overlijdt. De helft kan niet meer thuis wonen, zo blijkt uit cijfers van Vektis en het RIVM.
Vallen is een 'heel groot' probleem, zegt dokter Gerard Jan Blauw, hoogleraar ouderengeneeskunde aan de universiteit Leiden. Hoe ouder, hoe groter de kans dat het misgaat. Het resultaat van lichamelijk verval: "Je spiermassa neemt af, je hersenen en zenuwen functioneren minder goed, je gaat slechter zien."
Duizenden euro's
Wie valt heeft weinig opties dan de 'valpoli' en het aanpassen van leefstijl, zegt de arts. "Het zou prachtig zijn als we een manier vinden om de schade te voorkomen." Evenals de hoge kosten: per fractuur ben je al gauw 35.000 euro kwijt aan dokters en revalidatie, weet preventieplatform Veiligheid.nl.
Bij het Haagse bedrijf Wolk denken ze die manier te hebben gevonden. Sinds 2013 wordt gewerkt aan een heuse 'heupairbag' - een 'platte band' die om de heupen wordt bevestigd. "Sensoren onderscheiden een val feilloos van andere bewegingen", vertelt medeoprichter Mendes Hogestyn. Samen met de TU Delft werd hiervoor een algoritme ontwikkeld.
'iPhone onder motorkap'
Als iemand valt, blaast een airbag op. Klinkt simpel, maar volgens Hogestyn zit 'de nieuwste iPhone onder de motorkap' - er zit veel technologie in. Via een app wordt een hulpverlener automatisch gewaarschuwd en wordt de locatie gedeeld. "Veel familieleden zijn bezorgd: wat als mijn moeder valt, maar niet in staat is om alarm te slaan?"
Bij testversies ging dat niet altijd goed, maar inmiddels is het bedrijf naar eigen zeggen 'uitgetest' en klaar voor het grote publiek. "Eerder liep de drager risico op nekletsel en was er te weinig draagcomfort, maar de huidige versie is goed", zegt Jan-Kees van Wijnen, directeur Zorg bij Tantelouise. "Toen ik hoorde over Wolk heb ik gelijk gebeld."
2600 valpartijen
Bij Tantelouise, die verpleeghuiszorg en revalidatie biedt in de regio Brabant, verblijven ruim 1100 'kwetsbare cliënten', veelal ouderen met dementie of mensen met niet-aangeboren hersenletsel. "We tellen hier 2600 valincidenten per jaar, met gemiddeld 55 heupfracturen tot gevolg", aldus Van Wijnen.
Vanaf het najaar van 2018 tot halverwege 2019 werden vijfendertig heupairbags gebruikt door bewoners. "Als dit werkt besparen we veel leed en ook nog eens kosten, zowel medisch als in het aantal zorguren van verplegend personeel", redeneert Van Wijnen.
Aantal breuken gehalveerd
De eerste resultaten laten volgens hem een opvallend verschil zien: in het afgelopen jaar werd het aantal botbreuken, met 25 gevallen, bijna gehalveerd.
De dragers van de airbags - patiënten die vaak aan de wandel gaan en daarbij hun rollator vergeten - liepen geen botbreuken op, vertelt de directeur. "We kunnen het nog niet wetenschappelijk onderbouwen, maar het kan bijna geen toeval zijn."
'Wolk verdient zichzelf terug'
Volgens Van Wijnen registreerde het systeem 40 valincidenten, waarvan 26 'zeer hard'. "Dat daar niets is voorgevallen is een wonder." Tantelouise wil daarom 75 airbags kopen. Die kosten 649 euro per stuk, plus abonnement van bijna 15 euro per maand voor het tracksysteem, maar ze verdienen zichzelf makkelijk terug, zegt de directeur.
Volgens Hogestyn is er veel onderzoek gedaan, op basis van literatuur en testopstellingen. Ricotest, de Italiaanse versie van TNO, heeft de Wolk mechanisch onderzocht en CE-gecertificeerd.
Wetenschappelijk bewijs ontbreekt
Maar voordat het wetenschappelijk klopt, ben je jaren verder, weet dokter Blauw. "Een test met vijfendertig mensen zegt vrij weinig. Het moeten er bij voorkeur duizenden zijn."
Desondanks is hij enthousiast over Wolk. "Er komt geen pil voor dit probleem. Dit is een hoogtechnologische oplossing, daar is veel behoefte aan in de sector." Volgens Hogestyn werken enkele andere partijen aan soortgelijke oplossingen, maar is Wolk de eerste op de markt.
Samen betalen
Ook Van Wijnen en Hogestyn zelf hopen op meer onderzoek. Maar dat is duur. "Ik zie het als een maatschappelijk probleem", zegt Blauw. "We zullen gezamenlijk moeten investeren om het op te lossen. Een bedrijf als Wolk kan het alleen niet betalen, maar kan er wel voor zorgen dat we in zorgkosten besparen."
Volgens Van Wijnen bespaarde huisverzekeraar VGZ al een half miljoen euro op Tantelouise dankzij het gebruik van de airbag. "Met dat geld kun je de oplossing verder financieren en de gebruikers tegemoet komen in de kosten." Vooral voor particulieren is de aanschaf namelijk best een flink bedrag, zegt hij.
Iedereen moet het weten
Volgens Hogestyn zijn verzekeraars enthousiast over Wolk. "Zij maken het sommetje ook." Maar of en wanneer ze over de brug komen is onzeker. De ondernemers bedruipen zichzelf ondertussen met enkele subsidies en investeringen.
Er zijn inmiddels een stuk of vijfhonderd airbags verkocht. "Er was nog geen oplossing. Nu moet iedereen weten dat die er wel is."
In 2016 werd een prototype van de Wolk-heupairbag getest in de studio van RTLZ (Video). Inmiddels zijn er verschillende aanpassingen gedaan en wordt de airbag gedragen onder de kleding.