Ceo's Facebook, Google, Amazon en Apple op het matje

Dwarsbomen de bedrijven hun concurrenten? Dat is een van de vragen die aan de orde komt. Zo moet Tim Cook waarschijnlijk uitleggen waarom hij externe bedrijven die een app aan willen bieden in de App Store van Apple 30 procent commissie laat betalen.

En Jeff Bezos van Amazon zal met een goede verklaring moeten komen voor de vraag waarom je op zijn marktplaats bovenaan eerst producten ziet die Amazon direct verkoopt en pas later de vergelijkbare producten van andere aanbieders. Ook zal het Congres mogelijk willen weten of Amazon de verkoopinformatie van andere bedrijven gebruikt, om zelf populaire producten te gaan verkopen.

Dominante positie

Maar waarom zou je je eigen bedrijf niet mogen bevoordelen? "Een klein bedrijf mag dat wel. Je hoeft dan de concurrent niet te helpen of toegang te geven tot je diensten. Maar bij ondernemingen die een dominante positie hebben is dat anders," legt Maarten Pieter Schinkel, hoogleraar Mededingingseconomie en Regulering aan de Universiteit van Amsterdam uit.

'With great power comes great responsibility', om het maar op zijn Spidermans te zeggen. "Concurrenten moeten ook een kans krijgen en mogen niet verdrongen worden door een bedrijf met marktmacht. Het is niet verboden om groot te zijn. Maar je moet wel concurreren op eerlijke voorwaarden."

Miljardenboete

In Europa worden de techgiganten al langer aangesproken op hun monopolistische misdragingen. Zo gaf Eurocommissaris Margrethe Vestager Google een boete van 1,5 miljard euro omdat het de eigen advertentieverkoopdienst AdSense voortrok ten opzichte van andere advertentieverkopers.

Schinkel: "Europa liep al langer voorop bij de strijd tegen Big Tech. In Amerika heeft het Congres en de mededingingsautoriteit hier pas sinds kort aandacht voor. Wat dat betreft is de hoorzitting ook wel een politieke kwestie. Met name de Democraten zijn erop gebrand om de macht van deze grote platforms te beperken. Die hebben voorgesteld om bedrijven als Facebook en Google op te breken en te verdelen in kleinere bedrijven."

Zorgplicht

Als je een groot techplatform aan wil pakken, zijn er twee methodes. Via de mededingingswet en via het opleggen van een 'zorgplicht', stelt econoom Marcel Canoy van de Vrije Universiteit. Hij is tevens adviseur bij de Autoriteit Consument en Markt (ACM).

De eerste methode duurt vaak jaren. Rechtszaken slepen zich voort en bedrijven gaan in hoger beroep. "Het nadeel: een bedrijf dat nu de concurrentie met bijvoorbeeld Facebook niet aankan, heeft er niets aan als er over vijf jaar een veroordeling komt. Dan is dat bedrijfje allang omgevallen."

Voer zorgplicht in voor machtige bedrijven die een publiek belang dreigen te schaden, stelt Canoy. "We kennen dat in Nederland al bij zorgverzekeraars en banken. Een bedrijf met een zorgplicht moet het belang van hun klanten dienen. Dan kunnen ze dus niet langer zomaar data verkopen bijvoorbeeld, als dat schadelijk is."

Nepnieuws

Volgens Canoy kan dat een snellere en effectievere manier zijn om monopolisten aan te pakken, dan via de mededingingswet. "Het gaat ook niet altijd per se om machtsmisbruik. Er zijn ook andere gedragingen die je niet wilt. Zo is het heel irritant als Facebooks-algoritme nepnieuws prioriteert, iets wat nog wel bewezen moet worden. Met een zorgplicht kun je dat aanpakken."

Canoy verwacht dat het Amerikaanse Congres onder meer vragen zal stellen over het wel of niet openbaar maken van programmeercodes. "Nu worden bedrijven die gebruik willen maken van de grote techplatformen vaak gehinderd, ze kunnen hun producten niet goed integreren."

Mededingingswet

Canoy vindt dus een aanpak via de mededingingswet minder geschikt. Schinkel denkt daar anders over. Het mededingingsbeleid is heel effectief, meent de hoogleraar.

Als voorbeeld noemt hij een zaak van de Duitse kartelwaakhond. Die beboette Facebook omdat het data van gebruikers (ook buiten Facebook) verzamelde en verkocht. Zonder de verkoop van die data kun je geen gebruik maken van het netwerk. "Als je op Facebook actief wilt zijn, dan wil het social media-netwerk ontzettend veel van je weten. Dat kun je zien als een excessieve prijs, en het Bundeskartellamt vond dat."

Doorontwikkelen

Heeft de Nederlandse consument eigenlijk wat aan de strijd tegen machtsmisbruik? Het is ook wel makkelijk dat bijvoorbeeld op een Android telefoon allerlei Google-apps zoals Google Maps al staan voorgeprogrammeerd. Dan hoef je zelf geen geschikte app meer te downloaden. "Maar misschien is er wel een betere navigatie-app dan Google Maps. Door het monopolie krijgt geen enkel ander bedrijf echter de kans hiervoor een brede gebruikersbasis te krijgen en het te ontwikkelen", stelt Schinkel.

Zowel Schinkel als Canoy vergelijken het met een zaak die de Europese Commissie ooit voerde tegen Microsoft, dat standaard Internet Explorer en Mediaplayer op computers installeerde. Schinkel: "Alles en iedereen was op Explorer voorgeprogrammeerd. Maar toen het niet langer voorgeïnstalleerd was en er concurrenten op de markt kwamen, bleken er betere browsers."

'Zelfs Google kan verdwijnen'

De grote bedrijven lijken onaantastbaar. Wie kan zich nog een leven zonder smartphone, social media en Google voorstellen?

Maar zelfs een groot bedrijf als Facebook zou wel eens aan het kortste eind kunnen trekken als het aangepakt wordt door de Amerikaanse overheid, denkt Canoy. "Er is al langer een trend gaande dat mensen van Facebook afgaan, omdat ze hun privacy belangrijk vinden. Je denkt nu misschien dat het onmisbaar is, maar dat dachten we ook van Internet Explorer. Bedrijven kunnen snel omvallen. Zelfs Google kan verdwijnen."

Cambridge Analytica

Zuckerberg moest zich al eerder verantwoorden tegenover het Amerikaanse Congres. Het ging toen om het schandaal met Cambridge Analytica. De gegevens van 50 miljoen gebruikers waren zonder toestemming verzameld via een persoonlijkheidstest-app. Databedrijf Cambridge Analytica kocht deze gegevens vervolgens op.

Zuckerberg kwam echter relatief ongeschonden door de hoorzitting heen en er kwam verder geen verplichte regulering. Toch kun je grote bedrijven wel aanpakken, meent Schinkel. "De Europese Unie heeft dat wel laten zien. Alle grote techbedrijven behalve Facebook zijn al eens door Europa aangepakt."

Voorloper

En als Amerika het de techbazen nu ook moeilijk maakt, kan Europa daarvan profiteren. Schinkel: "Het Amerikaanse Congres kijkt zeker goed naar de Europese zaken. Europa was altijd al voorloper op dit terrein, en liet daarnaast landen zoals Duitsland creatieve proefzaken voeren, zoals tegen Facebook."

Nu zowel Amerika als Europa op het vinkentouw zitten, kunnen ze samen optrekken. "Dat was bij Microsoft ook zo. De Amerikanen hadden de pijlen gericht op Internet Explorer, Europa sloot aan met de Mediaplayer. Uiteindelijk ging het besturingssysteem toch wat open en zijn er betere alternatieven gekomen. De Amerikanen pakken misschien weer net een ander aspect van de monopolisering aan, dus de consument heeft zeker ook iets aan deze hoorzitting."