EU bereidt zich voor op noodbegroting, buigt niet voor Hongarije en Polen
Het begrotingsconflict tussen de EU en de lidstaten Hongarije en Polen loopt steeds hoger op. Beide kampen lijken niet te willen buigen, waardoor alle noodscenario's nu op tafel liggen. Er wordt hardop gesproken over een noodbegroting.
Dat heeft grote consequenties voor het geld dat er te verdelen is. Nieuwe projecten kunnen helemaal niet meer worden bekostigd, projecten die aflopen aan het eind van het jaar kunnen ook niet opnieuw worden opgestart.
Ruzie over rechtsstaat
Het probleem is ontstaan doordat Hongarije en Polen weigeren om de meerjarenbegroting van de EU, die al vanaf 1 januari in moet gaan, goed te keuren. Ook blokkeren zij het optuigen van het coronaherstelfonds, waaruit de komende jaren voor 750 miljard euro aan subsidies en leningen uitgedeeld moet worden.
Dat doen ze omdat bijna alle andere lidstaten en de Europese Commissie een nieuwe regel willen introduceren die voorschrijft dat subsidies aan landen kunnen worden stopgezet als zij de rechtsstaat geweld aan doen. Dat doen Hongarije en Polen - bijvoorbeeld door de onafhankelijkheid van rechters en de vrijheid van de pers in te perken - en dus zijn zij mordicus tegen die nieuwe regel.
Samen kunnen ze formeel gezien niet tegenhouden dat die voorwaarde er komt, maar ze kunnen wel de EU-begroting tegenhouden met een veto als drukmiddel. Dat doen ze, waardoor alle begrotingsplannen voor de komende jaren op losse schroeven staan.
Dat heeft geleid tot een impasse die nu al weken aanhoudt en de tijd dringt. Als er geen nieuwe begroting is goedgekeurd, moet er een noodplan in werking worden gesteld.
Noodbegroting: uitgaven geschrapt
De maximale uitgaven van de EU blijven dan gelijk aan het jaar 2020. Iedere maand mag er maximaal 1/12e van het jaarbudget worden uitgegeven. Eind goed, al goed, zou je zeggen, maar niets is minder waar.
Het noodmechanisme legt 'strikte limieten op aan de uitgaven die kunnen worden gefinancierd', aldus Commissiewoordvoerder Eric Mamer. Er moeten dan ook 'significante budgetverlagingen' worden verwacht ten opzichte van de meerjarenbegroting.
Alleen doorlopende EU-programma’s mogen namelijk worden bekostigd. Dat betekent dat er bijvoorbeeld nog wel geld kan gaan naar de ondersteuning van boeren en er kan ook nog steun naar armere regio’s, maar nieuwe projecten mogen niet worden opgestart. Althans, daar komt geen EU-geld voor.
Andere EU-projecten komen helemaal stil te liggen. Denk aan het studentenuitwisselingsprogramma Erasmus. Geld dat was begroot voor nieuwe klimaatprogramma’s komt ook niet vrij. Volgens de Financial Times dalen in het noodscenario de EU-uitgaven met 25 miljard tot 30 miljard euro. De Europese Commissie houdt het op 'een significante daling'.
Noodfonds zonder Polen en Hongaren
Volgens de krant wordt er zelfs overwogen om het coronanoodfonds van 750 miljard euro via een u-bocht toch op te tuigen, maar dan zonder Hongarije en Polen. Dat moet de druk op de landen nog verder opvoeren om hun bezwaren tegen de rechtsstaatregel te laten varen.
Polen en Hongarije zouden namelijk vele tientallen miljarden krijgen uit het noodfonds. Als dat buiten hen om alsnog wordt opgezet, krijgen ze geen cent én zijn ze een belangrijk drukmiddel kwijt.
Op 10 en 11 december staat er een Europese top op de planning. Als er tegen die tijd nog steeds geen oplossing is, kunnen de regeringsleiders op het allerhoogste niveau onderhandelen over een oplossing.