Strengere Europese techregels: dit verandert er voor jou als consument
Vanuit WhatsApp berichten sturen naar Telegram of Signal, zoals je nu al van Hotmail naar Gmail kunt mailen. Het kan straks mogelijk dankzij twee nieuwe Europese wetten. De macht van de techgiganten wordt flink beperkt.
Zo moet je straks alle voorgeïnstalleerde apps op een telefoon kunnen verwijderen (behalve de belapp) en mogen grote techbedrijven hun eigen producten geen hogere ranking meer geven in bijvoorbeeld de app-store of in zoekresultaten.
Nadat in december de Digital Markets Act (DMA) al door het Europees Parlement werd goedgekeurd, was het vorige week de beurt aan Digital Services Act (DSA).
Haatzaaien
"De wetten zijn op aanbieders van online-diensten en de allergrootste platforms gericht. De DSA verduidelijkt de verantwoordelijkheden van partijen in het digitale ecosysteem. Zo moeten internetplatforms optreden tegen illegale content, zoals terroristische inhoud en haatzaaiende uitlatingen," vertelt ict-jurist Philip van der Weijde.
De twee wetten zijn aanvullend op elkaar. In de DMA staat een aantal specifieke regels voor de allergrootste platforms, de zogenaamde poortwachters. "Deze wet is erop gericht dat er eerlijke concurrentie ontstaat. De poortwachters bepalen immers vaak hoe andere bedrijven hun diensten kunnen gebruiken. "
De wetten zijn overigens nog niet in beton gegoten. Het Europees Parlement en de Raad van de EU, waarin de lidstaten vertegenwoordigd zijn, moeten het ook nog samen eens worden over de definitieve tekst.
De regels op internet zijn sinds de eeuwwisseling amper aangepast. De grote techbedrijven bepalen wat we te zien krijgen en ook welke software we gebruiken. Met hun algoritmen krijg je vaak voorgeschoteld wat voor die techbedrijven lucratief is.
Voorgeïnstalleerde apps
Denk bijvoorbeeld aan Google Maps, dat standaard voorgeïnstalleerd is op Android-telefoons en niet verwijderd kan worden, terwijl er ook andere goede routeplanners zijn.
En Apple bepaalt met haar App Store wie er toegang krijgt tot de markt. Het bedrijf vraagt 15 tot 30 procent van de opbrengsten van bedrijven die apps via de Apple Store verkopen. Ook bepaalt het bedrijf wat apps wel en niet mogen doen. Europa gaat nu de internetregels updaten.
De verplichting tot interoperabiliteit die er komt is belangrijk, aldus Van der Weijde die directeur is bij ICTRecht in Amsterdam. Systemen moeten zonder problemen samen kunnen werken. Je kunt immers als KPN-klant ook naar een Vodafone-klant bellen of van Hotmail naar Gmail mailen. Bij veel apps is die samenwerking er nog niet.
Niet tegenwerken
"Die verplichte interoperabiliteit zorgt ervoor dat gebruikers van WhatsApp straks berichten naar bijvoorbeeld Telegram-gebruikers kunnen sturen. Er moet echter wel een partij zijn die dat gaat regelen en die communicatie mogelijk maakt. De grote techbedrijven mogen het niet tegenwerken, maar hoeven het ook niet te regelen."
Consumenten krijgen meer rechten. Nu mag Facebook of Twitter bijvoorbeeld berichten van je verwijderen en is het bedrijf je geen uitleg verschuldigd.
"Straks moeten de gebruikers van verschillende diensten geïnformeerd worden als er content van hun verwijderd wordt. Het is een inbreuk op de vrijheid van meningsuiting, dus gebruikers krijgen ook de kans bezwaar te maken." Bij sommige platforms is dit nu al mogelijk, maar het is nog niet wettelijk vastgelegd.
Kleine lettertjes
Wie nu een app installeert, moet vooraf akkoord gaan met de kleine lettertjes. Ook diensten als Google hebben gebruikersvoorwaarden. Vaak in lastige taal geschreven en veel mensen keuren de voorwaarden daardoor direct goed, zonder ze door te nemen.
"Ten aanzien van gebruiksbeperkingen en specifieke onderdelen van de diensten, zoals inhoudsmoderatie, dienen die kleine lettertjes voortaan veel duidelijker te zijn", aldus Van der Weijde.
Ook belangrijk: als een reclame wordt getoond, moet duidelijk worden waarom de gebruiker die te zien krijgt. "Al is het nog de vraag hoe dat in de praktijk zal worden gerealiseerd."
Amazon
Niet alleen consumenten profiteren van de nieuwe regels. Ook bedrijven doen dat. Zo verkopen talloze bedrijven hun producten niet alleen in een eigen webshop, maar ook via een verkoopplatform als Amazon.
"De verkoper heeft echter geen volledige toegang tot de klantdata van de mensen die net iets gekocht hebben."
Dat vergroot de macht van Amazon dat commissie krijgt op verkopen. Als je niet alle gegevens van de klanten hebt, zal je ook sterk afhankelijk blijven. Dat gaat dus veranderen, doordat de data gedeeld moet worden.
Sterke lobby
De nieuwe regels uit de DMA zijn alleen van toepassing op de poortwachters, de grote internetbedrijven met veel macht. Om te voorkomen dat daar veel discussie over is, is last minute het begrip 'actieve gebruikers' verandert in 'unieke gebruikers'. Van der Weijde is positief die aanscherping in de laatste versie van de wettekst.
"De onduidelijkheid is goeddeels weggenomen. Meerdere bezoeken door dezelfde gebruiker binnen een specifieke periode worden nu slechts als één bezoek worden gezien. Door deze aanpassing is het voor bedrijven duidelijker wanneer de DMA op hen van toepassing is.”
Strenger regime bij groei
Dat partijen als Google, Meta (Facebook, Instagram en WhatsApp) en Twitter veel macht hebben, is wel duidelijk. "Maar er kunnen ook andere bedrijven opkomen. Of je als poortwachter wordt aangemerkt en welke regels van toepassing zijn, is afhankelijk van het besluit van de Europese Commissie."
Het kan betekenen dat je als bedrijf opeens met een ander regime te maken krijgt als je groter wordt en dat het op voorhand niet duidelijk is welke regels precies van toepassing zijn.
Flinke boetes
Er wordt natuurlijk gecontroleerd of de techbedrijven zich aan de wet houden. Bedrijven die zich niet aan de DMA houden, kunnen een boete van 4 tot 20 procent van hun wereldwijde jaaromzet krijgen. Bedrijven die de DSA overtreden, kunnen van de Europese Commissie een boete van maximaal 6 procent van hun wereldwijde jaaromzet krijgen.
Onduidelijk is hoe grote partijen zoals Google en Meta exact naar de nieuwe regels kijken.
"We delen het doel van de leden van het Europees Parlement om het internet voor iedereen veiliger te maken. We zullen nu wat tijd nemen om de tekst van de Europese wetten te analyseren om te begrijpen hoe deze ons en onze verschillende gebruikers kan beïnvloeden", zo zegt een woordvoerder van Google tegen RTL Z.
'Delicaat compromis'
Meta verwijst naar een standpunt van de Computer & Communications Industry Association (CCIA), waar Meta deel van uitmaakt, net als andere grote partijen zoals Intel, eBay, Apple, Google en Twitter. In de verklaring spreekt de CCIA van een 'delicaat compromis'. De vereniging laat doorschemeren dat ze gaat lobbyen om sommige delen, bijvoorbeeld rondom advertenties, uit de wet te krijgen.
"We dringen er bij onderhandelaars op aan om de impact te overwegen van beperkingen op gepersonaliseerde advertenties, brede "know-your-business-consumer"-verplichtingen en openbaarmaking van gegevens aan wetshandhavers en onderzoekers."