Mogelijk treinuitval tot eind 2023 door personeelstekort ProRail
Treinreizigers moeten de komende twee jaar rekening houden met uitval van treinen uit de dienstregeling. Pas na 2023 heeft spoorbeheerder ProRail weer voldoende verkeersleiders om al het treinverkeer in goede banen te leiden als er veel mensen ziek zijn.
Bij veel zieken in combinatie met vakantievierend personeel 'blijft de situatie in de zomer van 2022 en 2023 kwetsbaar', schrijft staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat, CDA) in een brief aan de Tweede Kamer.
Alleen de noodzakelijke diensten
Kwetsbaar houdt in dat er zo weinig treindienstleiders aan het werk zijn dat zij alleen maar de diensten kunnen draaien die nodig zijn om het treinverkeer aan de gang te houden. Tijd voor bijvoorbeeld een opfriscursus is er dus niet.
En bij veel zieken zijn de gevolgen nog groter: dan is er niemand om een bepaalde dienst te doen. En dan kunnen er geen treinen rijden in een bepaald baanvak, zoals het stuk spoor tussen twee (grotere) stations wordt genoemd.
Extern onderzoek
Deze situatie duurt tot eind 2023 is de conclusie van een onderzoek van de Boston Consultancy Group (BCG). En dat is op voorwaarde dat de maatregelen die ProRail heeft genomen om het personeelstekort weg te werken hun vruchten afwerpen.
De situatie kan ook nog verergeren als gevolg van corona. De bezetting wordt vanzelfsprekend krapper als personeel thuis is omdat ze ziek zijn of in quarantaine moet. "Net zoals bij andere sectoren zorgt het in quarantaine gaan van medewerkers voor uitdagingen in de bezetting", schrijft Heijnen hierover.
Het tekort bij ProRail is niet alleen te wijten aan het algehele tekort op de arbeidsmarkt, concluderen de onderzoekers. De spoorbeheerder heeft zelf ook steken laten vallen. Op de werkvloer wordt er flink gemopperd, onder meer omdat medewerkers het gevoel hebben dat hun klachten over problemen weinig uithalen.
Te kleine buffer
Ook is er geklungeld met het wervingsbeleid. Er mocht pas naar nieuw personeel gezocht worden als iemand zijn baan opzegde en de buffer om het vertrek van personeel op te vangen was te klein. De reserves waren bovendien nog in opleiding of mochten vanwege veiligheidsregels het werk eigenlijk niet doen.
En dus zouden er eigenlijk extra maatregelen genomen moeten worden. Maar dat is lastig, concludeert BCG, omdat er flinke risico's aan kleven. Het opleiden van nieuw personeel zou versneld en uitgebreid kunnen worden, maar daar is intern eigenlijk geen ruimte voor. De opleidingsafdeling draait al op volle toeren. De druk verhogen zou wel eens averechts kunnen werken, vrezen de onderzoekers, waardoor er eerder minder dan meer mensen worden opgeleid.
Samenvoegen: minder diensten
Een andere extra maatregel is om bij de twaalf verkeersleidingsposten in ons land een nieuwe indeling te maken van de taken die bij een dienst horen. Dat zou bijvoorbeeld kunnen door een andere indeling te maken van de baanvakken die verkeersleiders in de gaten moeten houden.
De baanvakken die nu door vijf verkeersleiders in de gaten worden gehouden, zouden na een herverdeling ook wel door vier gedaan kunnen worden. Daar is op sommige plekken best ruimte voor, omdat er in sommige baanvakken heel weinig gebeurt, legt een woordvoerder uit.
Ruimte voor pauze
Met de extra mankracht die dat oplevert, ontstaat er 'significant meer ruimte' voor het nemen van pauze en projecten buiten de normale werkzaamheden. Daar hebben treinleiders op dit moment geen ruimte voor, vanwege het personeelstekort.
Het ei van Columbus zou je denken, maar het samenvoegen van de werkplekken kan ook weer voor extra stress zorgen omdat er meer mensen op één locatie werken. Ook wordt gevreesd dat medewerkers hier niet om staan te springen. Want wat zijn de gevolgen voor het personeelsbestand als er wel weer voldoende mensen zijn? Is er dan nog wel genoeg werk voor iedereen. Stel dat ProRail deze maatregel uitvoert, dan moet het daar garanties voor afgeven, adviseren de onderzoekers.
Lastig dilemma
De spoorbeheerder staat dan ook voor een lastig dilemma. De extra maatregelen uitvoeren brengt extra risico's voor ProRail met zich mee, niet verder ingrijpen betekent nog zo'n twee jaar angst bij de roostermakers dat er gaten in de bezetting vallen met treinuitval tot gevolg.
Welke keuze ProRail maakt, wordt later dit kwartaal duidelijk. Dan zal de spoorbeheerder Heijnen informeren, en zij op haar beurt de Tweede Kamer.
NS ook in het nauw
Overigens speelt het personeelstekort niet alleen bij ProRail. Gisteren kondigde de NS aan dat het de dienstregeling vanaf 7 januari uitkleedt vanwege de vele zieken en quarantaine-gevallen bij de vervoerder. Op trajecten waar normaal zes treinen per uur rijden, worden het er vier. En waar er normaal gesproken vier treinen per uur gaan, schroeft NS dit terug naar twee per uur.