De digitale euro: wat is het en waarom is er zoveel kritiek op?

1. Wat is dat: een digitale euro?

Het is nog niks, maar landen in de eurozone denken, samen met Europese organisaties, na over iets dat de digitale euro wordt genoemd.

Op dit moment betalen we natuurlijk al vaak digitaal. Maar het geld dat je op je bankrekening hebt staan is eigenlijk commercieel geld. Geld dat bij je bank vandaan komt. Je hebt ook banken nodig om het naar elkaar over te maken.

Cash is anders. Cash wordt uitgegeven door de Europese Centrale Bank (ECB) en is dus overheidsgeld. Een digitale euro zou eigenlijk een digitale versie zijn van cash. Het is geld uitgegeven door de overheid (de ECB), maar dan digitaal.

2. Hoe gaan we die digitale euro dan gebruiken?

Dat is nog niet duidelijk. Mogelijk kun je straks een rekening hebben bij de ECB, maar dat ligt nog niet vast. Misschien krijgt iedereen die dat wil wel een DNB-pinpas of een ECB-app.

Het kan ook zo zijn dat je je digitale overheidseuro's in je gewone bank-app terug gaat vinden. Het staat allemaal nog in de kinderschoenen, dus dat moeten we nog afwachten.

3. Waarom wordt er nagedacht over zo'n digitale euro?

Er zijn meerdere redenen. Mensen betalen bijvoorbeeld steeds minder vaak met cash, wat dus overheidsgeld is. Pinnen is de norm geworden. Met de digitale euro zorg je ervoor dat er nog genoeg overheidsgeld voorhanden blijft.

Al zou de digitale euro geen vervanging zijn van cash, eerder een aanvulling, benadrukte minister Kaag van Financiën vorige week.

Kaag wees ook op het feit dat twee derde van het betalingsverkeer op dit moment via Amerikaanse bedrijven loopt. Europa wil graag grip houden op het betalingsverkeer en de digitale euro zou een manier kunnen zijn om dat te doen.

Tot slot is Europa niet de enige die aan een digitale valuta werkt. China bijvoorbeeld, heeft al een digitale yuan en hoopt dat ontwikkelingslanden die munt vaak zullen gebruiken.

De Verenigde Staten onderzoeken ook een digitale dollar. En grote techbedrijven, zoals Facebook, hebben eerder een digitale munt bedacht (en weer geschrapt).

Als die digitale valuta belangrijk gaan worden voor de machtsverhoudingen in de wereld, dan wil Europa niet achterlopen. Ook wij werken dus aan een digitale munt.

In onderstaande video vertelt Frederieke Hegger over de plannen van China voor een digitale Yuan. 

4. Maar er is ook kritiek?

Ja. Er ligt nog geen wetsvoorstel over die digitale euro, maar er zijn al wel veel zorgen.

Bijvoorbeeld over de privacy. Sommige partijen, zoals de SP, willen dat de digitale euro net zo anoniem wordt als cash. Dat je dus kunt betalen, zonder dat de ECB weet wie die betaling doet. Maar het ziet ernaar uit dat dat niet gaat gebeuren.

Ook op het besluitvormingsproces klinkt kritiek. Sommige partijen hebben het gevoel dat het al vastligt dat de digitale euro er komt en dat de wensen van het Nederlandse parlement niet serieus worden genomen.

Maar het grootste angstbeeld, dat ook op sociale media veelvuldig gedeeld wordt, is dat de digitale euro 'programmeerbaar' wordt. Kort gezegd, dat de overheid straks kan bepalen waar jij je digitale euro's aan uitgeeft. Bijvoorbeeld alleen aan duurzame producten.

5. Hebben die critici een punt?

Over de programmeerbaarheid van de digitale euro is Kaag helder: "Dat willen we absoluut niet. De ECB en Europese Commissie willen dat ook niet."

De minister geeft ook aan dat Nederland in de wet wil vastleggen dat de euro niet te programmeren zal zijn. De overheid is dus niet van plan om via de digitale euro te bepalen wat je wel en niet kan kopen. Wel moet het mogelijk blijven om als gebruiker een betaling in te plannen, vindt de minister, bijvoorbeeld om je huur maandelijks over te maken. Dat is een andere vorm van programmeren.

Of de privacy voldoende gewaarborgd zal zijn is nu nog lastig te zeggen, omdat er nog geen concreet voorstel ligt. Het Nederlandse kabinet heeft in elk geval samen met andere landen in een brief gepleit voor voldoende privacy.

Al is de minister geen voorstander van volledige anonimiteit, zoals bij cash. Daarmee zou het risico op witwassen te groot worden. Waarschijnlijk moet je, net als bij een normale bankrekening, dus wel een keer een paspoort inscannen, zodat duidelijk is wie je bent.

En of alles al besloten is? De minister benadrukt dat de digitale euro juist niet in beton gegoten is. "We kunnen nog steeds besluiten om het niet te doen." Deze nadenkfase, die in 2019 begonnen is, is juist bedoeld om aan te geven wat de randvoorwaarden van zo'n digitale euro zouden moeten zijn.

Halverwege volgend jaar zal er een eerste voorstel van de Europese Commissie liggen. Dan krijgen we een beter beeld van wat die digitale euro nu precies zou kunnen gaan inhouden. Daarna wordt er weer verder aan gesleuteld. Het Nederlandse kabinet zal uiteindelijk meebeslissen over de invoering ervan.