Overvol stroomnetwerk hindert aanleg van zonneparken op land
In 2035 zouden we alleen nog groene elektriciteit moeten gebruiken, zodat we in 2050 volledig klimaatneutraal kunnen zijn. Maar het Planbureau voor de Leefomgeving waarschuwt nu dat uitwerking van nieuwe plannen voor windmolens en zonneparken op land stagneert. Grootste struikelblok is het overvolle stroomnetwerk, waardoor grootschalige zonneparken niet zonder meer kunnen worden aangesloten.
Om de energietransitie mogelijk te maken, moeten de 30 energieregio's in Nederland in 2030 gezamenlijk minimaal 35 terawattuur (TWh) per jaar opwekken met zonneparken en windmolens op land. Een TWh is 1 miljard KWh. Dat is vastgelegd in de zogenoemde RES: Regionale Energie Strategieën.
Alle plannen bij elkaar
Het afgelopen jaar steeg deze productie met 4 TWh naar 22,8 TWh. Daarmee is het doel van 35 TWh nog steeds haalbaar, stelt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een voortgangsanalyse van de RES.
Tegelijkertijd waarschuwt het Planbureau dat er minder projecten in de pijplijn zitten dan een jaar geleden. Het aantal zonprojecten nam met 14 procent af en het aantal windmolenprojecten met 30 procent. Voor projecten in de pijplijn zijn al subsidies en eventueel vergunningen verleend.
Klimaatneutraal
Die terugloop is problematisch, omdat de vraag naar hernieuwbare energie de komende jaren alleen maar stijgt. In 2035 moet alle elektriciteit in Nederland CO2-vrij zijn. Ons huidige elektriciteitsverbruik ligt op 110 TWh per jaar. Dat stijgt in 2030 naar 120 TWh en nog eens tien jaar later naar meer dan 140 TWh.
Als de gunstigste inschatting van het PBL uitkomt, kan over zeven jaar 41 TWh aan duurzame energie op land worden geproduceerd. Windenergie op zee zou met de nieuwe ambities van het kabinet in 2030 moeten uitkomen op ruim 70 TWh per jaar. Daarmee komen we in 2030 al 10 TWh tekort. Om klimaatneutraal te worden, moet het aandeel duurzame energie de komende jaren dus flink blijven stijgen.
De productie van duurzame energie op land kampt met een aantal problemen, schrijft het PBL. Voor nieuwe zonneparken geldt dat ze minder vaak subsidie toegekend krijgen omdat het stroomnetwerk al overvol is. Er worden wel steeds meer zonneparken opgezet zonder subsidie, maar die tellen pas mee in het PBL-overzicht als ze er daadwerkelijk staan.
Moeilijker te realiseren
En ook die zonnepanelen zullen eerst op het elektriciteitsnetwerk moeten worden aangesloten. Dat wordt steeds moeilijker, zegt PBL-onderzoeker Jan Matthijsen. "Het stroomnetwerk van Nederland kleurt in steeds roder. Het is steeds minder mogelijk om grootschalige zonneprojecten op het netwerk aan te sluiten."
Dit heeft tot gevolg dat het steeds moeilijker wordt voor energieregio's om hun geplande zonneparken daadwerkelijk te realiseren. In 2020 verwachtte het PBL nog dat 60-75 procent van de geplande zonne-energie zou worden gerealiseerd. Dat is inmiddels gedaald naar 25-58 procent, afhankelijk van de regio.
Die onzekerheid over aansluiting op het stroomnetwerk geldt niet voor windprojecten, zegt Matthijsen. "Met de bouw daarvan is veel meer tijd gemoeid, waardoor netbeheerders zich goed kunnen voorbereiden op de extra stroom die ze opleveren."
Uitbreiden stroomnetwerk
Bij windmolens speelt volgens hem vooral een tragere vergunningsverlening mee. Ook de bouwkosten en het tekort aan materiaal en personeel drukken het aantal projecten, zegt hij. "Dat is overigens een Europabreed probleem."
Op korte termijn kan een oplossing voor het overvolle stroomnetwerk zijn om efficiënter gebruik te maken van het huidige netwerk. "Bijvoorbeeld door vraag en aanbod dicht bij elkaar te brengen", noemt Matthijsen. "Of door andere regels te stellen. Nu kunnen bedrijven in sommige gevallen nog een aansluiting claimen die ze niet hoeven te gebruiken. Door daar een 'use it or lose it' constructie van te maken, komt er meer ruimte vrij."
Op de lange termijn moet vooral worden geïnvesteerd in het uitbreiden van het stroomnet. Daarom wordt het nu tijd dat gemeenten beter gaan samenwerken, zegt hij.
Wat doe je met windenergie als je het niet kwijt kunt op het elektriciteitsnetwerk? Nederlandse bedrijven hebben een manier bedacht om die overtollige stroom op zee op te slaan, laat verslaggever Maarten Veeger zien in onderstaande video: