Gemeenten staan voor pijnlijke keuzes door 'ravijnjaar': 'Kabinet dwingt ons hiertoe'

Gemeente De Ronde Venen, waar Wilnis onder valt, wil het milieu- en natuureducatiecentrum volgend jaar sluiten, om zo 250.000 euro per jaar te kunnen besparen. Een 'pijnlijke keuze' noemt de gemeente het zelf, maar wel een noodzakelijke. Volgend jaar is namelijk het gevreesde ravijnjaar. Alle gemeenten krijgen dan minder geld van het Rijk, omdat de bijdrage per inwoner omlaaggaat. In totaal krijgen de 342 gemeenten in Nederland ruim 2 miljard euro minder.

'Verarming van het onderwijs'

Tegelijkertijd moeten ze wel hetzelfde takenpakket blijven uitvoeren. Zo houden ze toezicht op woningbouw, zijn ze verantwoordelijk voor jeugdzorg en voeren ze de participatiewet uit. Allemaal taken die geld kosten. En dus moeten er keuzes gemaakt worden. In dit geval tot ongenoegen van de 19 basisscholen in De Ronde Venen, die in een gezamenlijke brief aan de gemeente ervoor pleiten om het centrum open te houden.

"Als De Woudreus moet sluiten, leidt dat tot verarming van het onderwijs", zegt Martine Koomen, directeur van de stichting primair onderwijs Mondriaan in Abcoude. De scholen vinden het belangrijk dat hun leerlingen leren goed met de planeet om te gaan. En bonus: de kinderen vinden de uitstapjes leuk. Koomen hoopt dan ook dat de sluiting kan worden afgewend.

Maar of dat haalbaar is, is een tweede. De Ronde Venen moet 3 miljoen euro bezuinigen door de korting op het Gemeentefonds, zegt wethouder Anja Vijselaar. "En we kunnen alleen maar bezuinigen op niet-wettelijke taken." 

Hoe jammer ze het ook vindt, De Woudreus valt daar niet onder en zou dus kunnen sneuvelen door het geldtekort. Maar ook onderhoud aan wegen, bruggen en schoolgebouwen zou kunnen worden uitgesteld. "Het kabinet dwingt ons hiertoe."

Beknibbelen en betalen

De Ronde Venen is niet de enige gemeente die scherpe keuzes moet maken. In Ede staat onder meer het schrappen van de nieuwbouw van een turnhal als bezuinigingsoptie. De gemeente Buren bespaart al een paar jaar vanwege het ravijnjaar, onder andere op het aantal koffiezetapparaten in het gemeentehuis. En nog weer een aantal andere gemeenten vraagt inwoners om mee te denken over de zaken waarop kan worden beknibbeld.

Ook draaien gemeenten aan de inkomstenknoppen waar ze wél invloed op hebben. Zo gaat dit jaar praktisch overal de ozb (onroerendezaakbelasting, betaald door huiseigenaren) omhoog; in zo'n 70 gemeenten met zelfs meer dan 10 procent. Ook voor het verwerken van afval en voor het riool gaan Nederlanders gemiddeld meer betalen.

Desondanks verwacht driekwart van de Nederlandse gemeenten een tekort op de meerjarenbegroting 2024-2028, becijferde accountantskantoor BDO eerder dit jaar. Volgens BDO hangen die tekorten samen met het ravijnjaar.

Met name de financiering van de jeugdzorg is een heet hangijzer voor gemeenten. Eind januari kwam het rapport-Van Ark over de jeugdzorg uit. Daarin staat onder meer dat het 'niet haalbaar en wenselijk is' om de voorgestelde bezuinigingen van jaarlijks 500 miljoen euro door te voeren.

Ultimatum tot 16 april

De vereniging van Nederlandse gemeenten VNG wil dat dit rapport "van kaft tot kaft" wordt overgenomen. In de Voorjaarsnota moet daar duidelijkheid over komen. Daarom ligt er een ultimatum bij het kabinet van de gemeenten, dat op 16 april afloopt.

We zijn al maanden en maanden met elkaar in gesprek, en staan nog steeds mijlenver van elkaar af, zegt Sharon Dijksma, voorzitter van VNG. Als ze er niet uitkomt met het kabinet, stelt de VNG de staat in gebreke en starten ze een civiele procedure. Tegelijkertijd zullen individuele gemeenten bestuurlijke zaken beginnen, zegt Dijksma. "Ik denk dat de rechter daar wel raad mee weet." Bovendien stappen de gemeenten dan uit het woon- en zorgakkoord.

Gemeenten moeten ook zorgen voor veilige wegen. Daarvoor halen ze dit jaar veel overbodige verkeersborden weg: