Werkgevers morren over regels die moeten helpen om de loonkloof te dichten

Het gemiddelde uurloon voor vrouwen in Nederland was vorig jaar 10,5 procent lager dan voor mannen. In de EU ligt dat in 2023 op 12 procent. Het is een gat dat dicht moet. "Daar zijn de meeste werkgevers het wel over eens", zegt Jannes van der Velden, woordvoerder van werkgeversvereniging AWVN.

Discussie over de manier

Maar over de manier waarop bestaat meer discussie, zo blijkt uit de reacties op het wetsvoorstel van minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) dat nog tot en met vandaag ter consultatie ligt.

Door een eerder aangenomen EU-richtlijn gaan er vanaf medio volgend jaar onder meer in Nederland nieuwe regels gelden die ervoor moeten zorgen dat mannen en vrouwen een gelijk loon voor gelijke arbeid krijgen.

De wet zorgt in feite voor een 'collectieve plicht' tot transparantie als het gaat om salarissen, zegt Jet Stolk, advocaat bij Houthoff, die ondernemers bijstaat om te voldoen aan de regels. Bedrijven vanaf 100 werknemers worden ook verplicht om hun loonkloof in kaart te brengen en daarover (periodiek) te rapporteren.

In het wetsvoorstel staat o.a. 

• Het loon van werknemers moet objectief en genderneutraal worden vastgesteld op basis van een vaste structuur en bedrijven moeten daarover transparant zijn.
• Bedrijven moeten, in samenspraak met de ondernemingsraad, binnen 6 maanden passende maatregelen nemen als de loonkloof voor gelijke arbeid groter blijkt dan 5 procent en die niet objectief kan worden verklaard, bijvoorbeeld op basis van ervaring of opleiding.
• Bedrijven vanaf 100 werknemers moeten rapporteren over interne loonverschillen.
• In het arbeidsvoorwaardengesprek mag niet worden gevraagd naar het laatstverdiende salaris bij de vorige werkgever.
• Voor het arbeidsvoorwaardengesprek, bijvoorbeeld in een vacaturetekst, moet je geïnformeerd worden over het startsalaris of de bandbreedte daarvan.
• Het onderling praten over loon tussen werknemers mag niet worden verboden.

Individuele werknemers kunnen zich beroepen op de looninformatie om te achterhalen of er in hun geval sprake is van ongelijke beloning, en daarmee ook afdwingen om het gat te dichten. Niet alleen naar de toekomst, maar ook tot maximaal vijf jaar terug, zegt Stolk.

"Ook ondernemingsraden kunnen mogelijk van bedrijven gaan vragen om een loonkloof actief te gaan dichten als die wordt geconstateerd", aldus Stolk. Ondernemingsraden gaan niet over individuele werknemers, maar kunnen in algemene zin de druk bij bedrijven wel opvoeren na een rapportage.

Munitie voor werknemer

Transparantie over loon is volgens Stolk ook meteen het nieuwe aan de regels, want tot nu toe hadden werknemers weinig meer munitie voor het aantonen van een loonkloof dan praatjes bij de koffieautomaat. Met de nieuwe regels wordt dat anders, en kunnen bedrijven waarschijnlijk meer claims tegemoet zien. "Het is aan hen om te bewijzen dat er geen sprake is van ongelijkheid."

Ondernemers moeten daarom ook hun data op orde hebben, ook voor het verleden. Welke werknemer krijgt welk salaris, en welke verhoging, bonus en waarom? "Sommige bedrijven zijn hier al heel goed in", zegt Stolk. Is dat niet zo, dan moet je volgens haar aan de bak.

Dat is ook waar de grootste vrees ligt voor veel ondernemers. "Het gaat veel vergen", zegt Mieke Ripken, woordvoerder van brancheclubs MKB-Nederland en VNO-NCW. Bedrijven moeten volgens haar in staat zijn om categorieën te formuleren van gelijkwaardige arbeid binnen een bedrijf en een systeem inrichten voor de waardering daarvoor.

In veel gevallen zijn die systemen er al (deels), maar hoe dat precies moet worden ingevuld, is niet voor iedereen duidelijk. Veel ondernemers zijn nog onvoldoende voorbereid, zo leerde een rondgang van Het Financieele Dagblad eerder deze week.

Tijd begint te dringen

Het ministerie zegt te werken aan hulpmiddelen voor ondernemers, maar die zijn onder meer volgens het Verbond van Verzekeraars nog niet beschikbaar, terwijl de wetgeving wel duidelijk en uitvoerbaar moet zijn en de tijd begint te dringen.

Wie rapporteert loopt bovendien het risico aan de schandpaal genageld te worden. De overheid is voornemens te controleren of bedrijven zich aan de regels houden - en zo niet dan kan dat leiden tot boetes en dwangsommen die ook openbaar kunnen worden gemaakt, zegt Stolk. De Nederlandse Arbeidsinspectie zou volgens verschillende bronnen belast worden met de controle, de instantie zelf kon daar tot op heden nog geen toelichting op geven.

Cijfers zeggen niet alles

Dat is volgens AWVN een bittere pil, omdat de cijfers die een bedrijf moet rapporteren niet altijd ook de volledige werkelijkheid afspiegelen. Data over loonkloven zijn niet standaard afgepeld naar individuele verschillen, zegt de organisatie. "Het gaat ook om bruto cijfers, de loonverschillen zijn netto veel kleiner", aldus Van der Velde.

Het is daarbij de vraag of de verplichte transparantie en de rapportageverplichting er ook daadwerkelijk voor gaan zorgen dat de loonkloof wordt gedicht. Dat wordt in het huidige wetsvoorstel niet onderbouwd, zegt het Adviescollege Toetsing Regeldruk (ATR) dat het kabinet adviseert.

"Daarmee bestaat het risico dat inspanningen voor werkgevers en de daaruit voortvloeiende regeldruk niet in verhouding staan tot het te verwachten maatschappelijk effect", zegt het adviesorgaan dat nadere evaluatie van de effecten van de regels adviseert. Ook het kabinet zelf moet met andere woorden nog aan de bak.

Wat is een normaal budget voor je zomervakantie? Die vraag beantwoorden we in deze video.