Beleggers bibberen: Trump wil staatsschuld VS verder laten stijgen

Het Huis van Afgevaardigden is al akkoord met lagere belastingen, de Senaat moet er nog over stemmen. De staatsschuld dreigt flink op te lopen als de belastingverlaging ook daar groen licht krijgt. 

Het plan had deze week week al effect op financiële markten. Beleggers waren minder happig om geld uit te lenen aan de VS, uit onzekerheid over de Amerikaanse staatsfinanciën. Beurzen wereldwijd gingen hard onderuit deze week. 

1. Hoe groot is de Amerikaanse staatsschuld?

36 biljoen (36.000.000.000.000) dollar. De VS is weliswaar een groot land met veel inwoners, maar als je het omrekent naar een bedrag per inwoner, dan komt het neer op ruim 106.000 dollar (ruim 93.000 euro) voor elke Amerikaan, baby's meegerekend. Onze staatsschuld bedraagt omgerekend zo'n 20.000 euro per Nederlander.

De Amerikaanse staatsschuld is nu ruim 120 procent van de totale economie en volgens de Bank of America zal deze stijgen tot zo'n 200 procent in 2047. Ter vergelijking: voor Nederland wordt de staatsschuldquote voor 2025 geraamd op zo'n 47 procent. En die van het Europese zorgenkind Griekenland stond vorig jaar op zo'n 154 procent.

De staatsschuld in de VS is nu hoger dan tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen de oorlog de uitgaven opstuwde, aldus RTL Z-beurscommentator Jacob Schoenmaker.

2. Hoeveel rente betalen de Amerikanen per jaar over de staatsschuld?

Dat bedrag is de laatste tijd flink gestegen. Het onafhankelijke Amerikaanse Congressional Budget Office (CBO) spreekt zelfs van een 'explosie' van de rentelasten, van 223 miljard dollar in 2015 tot 881 miljard dollar vorig jaar. In 2025 zullen de rentelasten bijna 1 biljoen dollar bedragen, 952 miljard dollar om precies te zijn, verwacht het CBO.

Vorig jaar waren de rentelasten al hoger dan die voor Medicare, een sociaal verzekeringsprogramma van de overheid voor inwoners van de VS. Verder werd in 2024 net zo veel uitgegeven aan rente als aan het Amerikaanse leger. "Er is dus minder geld voor andere zaken, er is nu echt wel sprake van een ontspoorde overheidsbegroting", aldus Schoenmaker.

3. Waarom is het rentebedrag zo gestegen?

Niet alleen is de staatsschuld van de VS opgelopen, maar ook de rente is gestegen. Een hogere staatsschuld betekent meer risico voor beleggers, die daarvoor een hogere rentevergoeding eisen, aldus Schoenmaker.

De kans dat de VS niet meer aan de verplichtingen kan voldoen lijkt niet groot. Wel geldt dat hoe meer je kwijt bent aan rente en aflossingen, hoe groter het risico dat je die niet meer kan betalen. De rente op een 30-jarige staatslening staat nu boven de 5 procent. Dat niveau werd voor het laatst in 2007 gehaald.

4. Raakt die hogere rente alleen de overheid?

Nee. Als de overheid een hogere rente moet betalen, dan zullen consumenten en bedrijven dat ook moeten als zij geld willen lenen. De rente die zij betalen is namelijk altijd hoger dan de rente die de overheid betaalt, omdat het risico dat een bedrijf of consument niet kan terugbetalen groter is. 

De kans dat de Amerikaanse overheid failliet gaat wordt namelijk heel laag ingeschat, en in theorie kan de overheid belastingen verhogen om de rente te betalen. Bedrijven en personen kunnen wel failliet gaan.

Consumenten zullen een hogere hypotheekrente moeten betalen, of over hun creditcardschulden. En bedrijven over leningen om uit te breiden. 

Het gevolg is dat consumenten en bedrijven minder zullen lenen, wat de economische groei drukt. In het eerste kwartaal kromp de economie van de VS al.

5. Hoe wil Trump de staatsschuld verminderen?

Trump wil niet de belastingen verhogen, maar in de uitgaven snijden. Elon Musk probeerde dat met Doge, vaak met de botte bijl. Doge staat voor Department of Government Efficiency, een inderhaast opgetuigde overheidsinstelling met als doel te besparen op overheidsuitgaven. 

Maar er is twijfel over de resultaten. Voordat hij aan de slag ging, zei Musk dat er maximaal 2 biljoen (2000 miljard) dollar, circa een derde van de federale begroting, kon worden bespaard. Later vond hij alles boven de 1 biljoen al 'episch'. Begin deze maand was er volgens Doge 170 miljard dollar aan uitgaven bespaard.

Het zou Trump ook helpen als de rente zou dalen. Maar de Amerikaanse centrale bank, de Fed, ziet nog geen reden de officiële rente te verlagen. En de marktrente is juist gestegen.

6. Heeft Trump invloed op de rente?

De Amerikaanse regering, en dus ook Trump, heeft officieel niets te zeggen over het beleid van de Fed, die onafhankelijk is. Toch probeert Trump wel het beleid van de Amerikaanse centrale bank te beïnvloeden, waarbij hij zelfs zover gaat dat hij Fed-ceo Jerome Powell dreigde te ontslaan.

Maar de Fed verlaagt de officiële rente nog niet, vanwege de opgelopen inflatie, zei RTL Z-beurscommentator Durk Veenstra vorige maand. "Bij een hoge inflatie moet de economie juist afgeremd worden. Een renteverhoging is dan logischer."

Veel Amerikanen zijn nog niet erg tevreden over de eerste 100 dagen van Trump, vertelt correspondent Erik Mouthaan.