Lange rijen, volle zakken: Statiegeld Retourshop verwerkt dagelijks duizenden blikjes en flesjes

De eerste Statiegeld Retourshop van Nederland, in Rotterdam, is een 'onverwacht succes'. De winkel krijgt ruim 20.000 plastic flesjes en blikjes te verwerken per dag, evenveel als een gemiddelde supermarkt per week. Initiatiefnemer Verpact hoopt ook in andere grote steden zulke inleverpunten te kunnen openen.
"Dat het zo druk zou worden hadden we niet verwacht", zegt Ferenc Kiepe, die is ingehuurd als coördinator van de winkel, terwijl een man ondertussen meer dan 700 flesjes en blikjes inlevert en zich meer dan 100 euro in cash laat uitkeren.
Deze man is lang niet de enige die de winkel met volle zakken betreedt en met een geldbuit weer naar buiten gaat. In een uurtje op een regenachtige dinsdagmiddag is er bijna altijd wel iemand binnen in de winkel die gevestigd is in een winkelcentrum in Rotterdam-Zuid.
Drie maanden gespaard
"Dit is van drie maanden", zegt een vrouw uit de buurt met meerdere volle zakken met lege flessen frisdrank en blikjes energiedrank. "Het geld is voor de kinderen."
Een andere vrouw komt met een meer bescheiden tas binnen. Ze komt uit Hendrik-Ido-Ambacht. Ze levert statiegeldverpakkingen in namens haar moeder die bij het winkelcentrum woont. "Ze gaf het eerst weg aan zwervers, die nu stinkend rijk zijn", zegt ze lachend. Ze doelt op het geld dat er verdiend kan worden met het inzamelen van blikjes en flesjes.
"Hoe werkt het?", vraagt ze zich hardop als ze voor de bulkmachine staat. Een medewerker snelt op haar af en legt uit wat de bedoeling is. Het komt erop neer dat de bulkmachine snel talloze flessen en blikken kan innemen. De inhoud van zakken kan erin gekiept worden. In tegenstelling tot de supermarktmachines waar verpakkingen één voor één ingevoerd moeten worden.
In de wit met blauwgroen gekleurde winkel is er voor de 'kleine verzamelaar' ook nog wel zo'n automaat beschikbaar. Daarnaast is er een kraantje voor de vieze handen, een prullenbak en cash-uitbetaalautomaat in de muur te vinden.
Tikkie of cash
Op de knop van de inleverautomaten kan ervoor gekozen worden om het geld uit te laten keren of te doneren aan een goed doel, net zoals bij een supermarkt. De mogelijkheid om het geld in cash of via een Tikkie uit te laten betalen is wel anders. "Dat bonnetje in de supermarkt raak ik altijd kwijt", roept iemand in de rij voor de bulkmachine.
De Statiegeld Retourshop in Rotterdams tijdens de opening op 9 mei. De tekst gaat verder onder de foto.

De cijfers over de eerste twee weken liegen er niet om. "Bij een gemiddelde supermarkt worden wekelijks zo'n 20.000 flesjes en blikjes ingenomen. In de Statiegeld Retourshop in Rotterdam gaat het dagelijks gemiddeld om 22.000 stuks", zegt Hester Klein Lankhorst, bestuursvoorzitter van Verpact.
Dat is de stichting die in Nederland namens producenten de verantwoordelijkheid heeft rondom inzamelen en recyclen van verpakkingen, inclusief alle statiegeldzaken.
Hoewel de rijen op deze dinsdagmiddag redelijk snel oplossen, wemelde het volgens de coördinator Kiepe vooral vlak na de opening van de mensen. Hij laat foto's zien van rijen die buiten de winkel eindigden. Ze komen van heinde en verre, zegt hij.
Weinig statiegeldjagers
Het valt hem op dat er weinig statiegeldjagers tussen zitten, personen die alle prullenbakken en containers in de openbare ruimte afstruinen. Dit komt volgens hem doordat deze locatie niet in de binnenstad zit. Hij ziet wel veel leden van (sport)verenigingen met grote zakken aankomen.
Wat is Verpact?
Verpact bestaat sinds januari 2024. Het is een 'bundeling van de krachten' van Stichting Afvalfonds Verpakkingen en de uitvoeringsorganisaties Nedvang, Kennisinstituut Duurzaam Verpakken, Statiegeld Nederland en Nederland Schoon.
Het statiegeldsysteem wordt beheerd door Statiegeld Nederland, onderdeel van Verpact. Het doel is het verminderen van zwerfafval en ervoor zorgen dat verpakkingen worden gerecycled tot grondstof voor nieuwe flessen en blikjes.
Verpact ziet dat het inleveren van plastic flessen en blikjes met statiegeld nog niet goed genoeg gaat. In Nederland worden volgens Verpact jaarlijks 600 miljoen grote flessen, 900 miljoen kleine flesjes en 2,5 miljard blikjes verkocht. Op kleine plastic drankflessen werd op 1 juli 2021 het statiegeld geïntroduceerd en op blikjes vanaf april 2023.
"Dit heeft gezorgd voor een toegenomen stroom die de huidige inleverpunten, vooral in supermarkten, niet aankunnen", aldus Klein Lankhorst. Inleverautomaten werken in sommige gevallen niet of er staan juist rijen voor. "Dit zorgt ook voor overlast. Zeker in centra van grote steden."
Geen bierflesjes
Dat Verpact de druk voelt van de Inspectie Leefomgeving en Transport voelt, zorgt ook voor een gevoel van urgentie. Er wordt namelijk nog niet voldaan aan de wettelijke normen op het gebied van inzameling van plastic drinkflessen en blikjes. Met bierflesjes aankomen bij de retourshop heeft geen zin, want er wordt geen statiegeldglas ingenomen. Dit wordt volgens Verpact geregeld door brancheorganisatie Nederlandse Brouwers.
Omdat niet alle normen gehaald worden, is Verpact met man en macht op zoek naar locaties waar automaten neergezet kunnen worden. De stichting opent dus nu met de Statiegeld Retourshops ook eigen inleverlocaties. Na Rotterdam en sinds vandaag een kleinere winkel (zonder bulkautomaat) aan de Vijzelgracht in Amsterdam wil de stichting nog meer winkels in grote steden openen.
Den Haag en Utrecht worden expliciet genoemd. Klein Lankhorst denkt ook nog aan andere steden, maar zegt dat er stap voor stap gekeken moet worden. "Er moeten natuurlijk ook locaties gevonden en vergunningen geregeld worden."
Blijven dweilen
Ze zou dus graag zien dat er op veel meer plekken inleverpunten komen. Festivals, evenementen, pretparken, maar ook andere plaatsen waar statiegeldverpakkingen worden verkocht. "Het zou mooi zijn als iedereen verantwoordelijkheid neemt. Je krijgt alles vergoed, maar het levert geen geld op", zegt ze. "Wel kan het zorgen voor traffic naar je winkel."
De winkel in Rotterdam laat zien dat een naar behoren werkende statiegeldautomaat inderdaad bezoekers, maar ook een indringende lucht van oude drank(jes) trekt. "We blijven dweilen", zegt een van de medewerkers van de winkel. "Dat is nodig ook, anders blijven mensen plakken."
In de video hieronder wordt duidelijk dat statiegeld een probleem is in Nederland: