Bezuinigen of belasting verhogen: zo willen politieke partijen hun plannen betalen
Tien partijen hebben hun plannen dit jaar laten doorrekenen door het Centraal Planbureau (CPB). De doorrekeningen trekken nog meer aandacht dan anders. Dat komt omdat de defensie-uitgaven de komende jaren flink omhoog moeten, waardoor partijen moeilijke keuzes moeten maken.
Om in 2035 de NAVO-norm te kunnen halen, moet er structureel 19 miljard euro extra aan defensie worden uitgegeven. Niet alle partijen kijken zo ver vooruit. GroenLinks-PvdA, BBB en NSC kiezen ervoor alleen de investering tot 2030 in te vullen. Dat komt neer op 6,3 miljard extra naar defensie, en laat dus een gat van ongeveer 13 miljard voor de laatste jaren.
Niet alle partijen doen mee
Niet alle partijen laten hun verkiezingsprogramma doorrekenen. De grootste ontbrekende partij is de PVV. Maar ook andere partijen, zoals de SP en Partij voor de Dieren, doen niet mee.
Een belangrijke reden om niet mee te doen, is dat veel partijen niet mee willen doen aan de 'modellenrealiteit' van het CPB. Waarin vooral het geld een rol speelt, maar effecten op het welzijn van mens en natuur veel minder.
JA21 kiest ervoor tot 2030 wat minder te investeren in defensie dan andere partijen; 4 miljard euro extra, bovenop wat al begroot is. De laatste jaren zullen zij dus nog 15 miljard extra moeten investeren.
Ten koste van iets anders
Vrijwel alle partijen kiezen ervoor om de schatkist te sparen en het begrotingstekort niet te ver op te laten lopen. Dat betekent dat de fors hogere defensie-uitgaven ten koste gaan van iets anders. De keuzes daarin verschillen enorm.
Zo willen GroenLinks-PvdA, D66 en Volt bedrijven en hoge vermogens fors zwaarder belasten. Daar staat tegenover dat zij de belasting op inkomen en arbeid juist verlagen.
GroenLinks-PvdA laat de lasten voor bedrijven met ruim 23 miljard euro stijgen en de vermogens- en winstbelasting ook met zo'n 20 miljard. D66 haalt zo'n 8 miljard extra op bij bedrijven, en 22 miljard uit vermogen en winst.
Helemaal aan de andere kant van het spectrum staat JA21. De partij van Joost Eerdmans kiest er juist voor om ruim 5 miljard euro minder bij bedrijven op te halen dan nu is begroot. De belastingen op werk en inkomen laat die partij juist 2,5 miljard euro harder stijgen. Door tegelijkertijd vermogens juist minder zwaar te belasten, neemt de vermogensongelijkheid toe.
Bekijk hier hoe het geld wordt verdeeld, als de begroting 100 euro was: (tekst gaat verder onder video)
De VVD kiest vooral voor bezuinigingen: zo wil de partij 9 miljard euro minder uitgeven aan zorg dan eerder gepland.
Eigen risico omhoog
De geplande halvering van het eigen risico wordt door de meeste partijen geschrapt. D66, NSC, SGP en ChristenUnie laten het staan op het huidige niveau van 385 euro. VVD, CDA, Volt en JA21 verhogen het eigen risico in stappen naar 440 euro. GroenLinks-PvdA en BBB houden de halvering wel in stand.
Verschillende partijen, zoals D66, BBB, CDA, CU, Volt en JA21 verhogen daarnaast ook de eigen bijdrage in de langdurige zorg. VVD, D66, SGP, CU en JA21 bevriezen ook het basispakket van de zorgverzekering: er worden de komende jaren geen extra behandelingen vergoed. Ook CDA kiest daarvoor, al houden zij een geitenpaadje open om nieuwe behandelingen wel te kunnen toevoegen.
Wat doet dit voor jouw portemonnee?
De plannen van de meeste partijen zorgen ervoor dat de koopkracht, dus wat je daadwerkelijk te besteden hebt, jaarlijks een klein beetje stijgt. Met iets meer of iets minder dan 1 procent. Een uitschieter is GroenLinks-PvdA. Volgens het CPB stijgt de koopkracht bij die partij met 2,3 procent.
Dat voordeel komt vooral terecht bij huishoudens met minder te besteden, door onder andere een verhoging van het minimumloon en een lagere zorgpremie. Ook wil de partij de inkomstenbelasting behoorlijk op de schop nemen, door wel vijf tarieven in te voeren voor de verschillende inkomensklassen. Voor de lagere inkomens pakt dat goed uit, midden- en hogere inkomens gaan juist meer betalen.
Om alles te kunnen betalen maakt het CDA een opvallende keuze die je voelt in de portemonnee, door zowel het lage als het hoge btw-tarief een beetje te verhogen. Daardoor worden boodschappen duurder. Het lage btw-tarief wordt stapsgewijs verhoogd van 9 naar 9,11 procent en het hoge tarief gaat bij het CDA van 21 procent naar 21,3 procent. Dat kost huishoudens in 2030 600 miljoen euro extra.
Verder verlaagt het CDA voor veel groepen de inkomstenbelasting, maar hogere inkomens gaan meer betalen. Vanaf een inkomen van 70.000 euro bruto wil het CDA dat mensen weer meer dan de helft van hun inkomen afdragen: 51,01 procent in 2030.
Wonen, wonen, wonen
Een van de belangrijkste thema's deze verkiezingen is wonen. De meeste partijen zetten in op het bouwen van meer huizen. VVD, NSC, D66, CDA, CU en Volt doen dat door meer woningbouwsubsidies te verstrekken. GroenLinks-PvdA, NSC, D66, CU en Volt kiezen daarnaast voor het verlichten van de belastingen voor woningcorporaties, zodat zij meer geld over houden om te bouwen.
Alleen SGP, JA21 en BBB hebben geen pakket ingeleverd dat volgens het CPB tot meer woningbouw leidt.
Hypotheekrenteaftrek
En dan is daar nog het H-woord: de hypotheekrenteaftrek. Vijf van de tien partijen die hun programma hebben laten doorrekenen, willen het belastingvoordeel voor huiseigenaren afschaffen.
Volt wil dat op zeer korte termijn doen, binnen de volgende kabinetsperiode.
De andere partijen kiezen juist voor een lang tot zeer lang afbouwpad, om mensen niet voor het blok te zetten die op het voordeel rekenen. GroenLinks-Pvda en D66 gaan voor een periode van 12 jaar, de ChristenUnie voor 15 jaar en het CDA zelfs voor 30 jaar.