Waarschuwing KNMI: 9 weersextremen om nú al rekening mee te houden

Op de dag dat het Parijse Klimaatakkoord 10 jaar geleden werd gesloten, werpt het KNMI de blik op 9 weersituaties, die zich in het huidige klimaat al kunnen voordoen. Voor een deel gaat het om bekende gebeurtenissen, zoals zware regenval of extreme hitte. Daarbij keek het KNMI hoeveel erger ze nog zouden kunnen zijn, onder net iets andere omstandigheden.

Tegelijk zijn er ook extremen die we in Nederland nog niet of nauwelijks kennen, maar die al wel mogelijk zijn. Bijvoorbeeld een grootschalige verspreiding van het westnijlvirus, overgebracht door muggen die warmte nodig hebben om te overleven. Of 'duisterluwte', als er lange tijd geen zon en wind is, en er dus minder stroom beschikbaar is.

Ergste nachtmerrie

Het bezorgt KNMI-topman Maarten van Aalst flinke kopzorgen. "Mijn ergste nachtmerrie is dat ik als KNMI-directeur verantwoordelijkheid zou dragen voor de gevolgen van overstromingen, zoals de honderden doden bij de Duitse Ahrvallei in 2021 (die ook Limburg hard raakte), en recenter in Valencia, of van een hittegolf met duizenden of tienduizenden doden zoals in 2003."

Volgens het KNMI zijn ervaringen uit het verleden nog maar van beperkte waarde voor wat er verwacht kan worden. Het huidige weer wordt vaak vergeleken met een periode van 30 jaar in het recente verleden, de jaren 1991 – 2020. 

"Maar het Nederlandse klimaat is sindsdien al bijna een graad verder opgewarmd", staat in het rapport. Daardoor zijn weersextremen nu al behoorlijk anders dan in de vergelijkingsperiode. 

Onvoldoende voorbereid

Juist gebeurtenissen die nog niet eerder voorkwamen, zijn het gevaarlijkst, zegt Van Aalst. "Want dat zijn de dingen waar we nog niet op voorbereid zijn, omdat we ons bijna niet kunnen voorstellen wat op ons af zou komen."

Welke 9 extremen het KNMI beschrijft, kan je hier zien:

10 jaar Klimaatakkoord Parijs

Vandaag precies tien jaar geleden werd het wereldwijde Parijse klimaatakkoord gesloten. Landen spraken af om de opwarming tot 'ruim onder' de 2 graden te houden, en liever nog op 1,5 graad. Later onderzoek gaf aan dat maximaal 1,5 graad de veilige grens is. Maar omdat de CO2-uitstoot nog altijd niet daalt, is inmiddels duidelijk dat de opwarming boven de 1,5 graad zal uitkomen.

Iets wat we ons nog wel kunnen voorstellen, is een periode van intense kou. Ook die mogelijkheid werd door het KNMI onderzocht, net als de hoeveelheid aardgas die dan nodig is voor verwarming. Want een koudeperiode met een hoge vraag naar aardgas is ook in tijden van klimaatverandering nog altijd mogelijk.

De extreemste dag die de Gasunie ooit meemaakte, was overigens 14 januari 1987, met een daggemiddelde temperatuur van -17 graden Celsius. Alleen die ene dag werd 524 miljoen kuub gas getransporteerd. Maar er komen nu duidelijk minder extreem koude dagen voor. In de vorige eeuw waren er 32 'koudegolven' in De Bilt, terwijl er deze eeuw pas één was, in 2012. 

Spanje werd vorig jaar getroffen door een ernstige overstroming; daarover maakten we deze video:

Orkaan over de Randstad

De onderzoekers keken ook naar 'afzwaaiers' van tropische stormen. Zo werd onderzocht hoeveel erger de gevolgen hadden kunnen zijn van 'ex-orkaan' Kirk, die vorig jaar jaar oktober vooral over Frankrijk raasde. 

Er waren overstromingen, er vielen bomen om en er was een dode. In Nederland had Kirk weinig impact. Als orkanen Europa al bereiken, zijn ze meestal tegen die tijd flink afgezwakt. Maar soms niet, als ze met een directere route op Europa afkoersen.

Uit onderzoek blijkt dat de kans toeneemt dat Nederland door zo’n orkaan getroffen wordt. Daarom zocht het KNMI een antwoord op de vraag: hoe extreem had Kirk kunnen worden, en tot hoeveel schade had dat kunnen leiden, in het huidige klimaat?

Gebouwen niet onkwetsbaar

Als een sterkere Kirk recht over de Randstad was gegaan, had de schade enorm kunnen zijn, legt onderzoeker Hylke de Vries van het KNMI uit. Steden zouden te maken krijgen met zeer sterke windstoten. "Gebouwen zijn dan niet onkwetsbaar, zelfs niet in het veilige Nederland", zegt De Vries.

Vervolgens is ook in samenwerking met de Vrije Universiteit in Amsterdam becijferd hoe hoog de schade had kúnnen zijn. "Die schadeberekeningen kwamen erop uit dat er mogelijk 1 tot 2 miljard euro schade zou zijn ten gevolge van deze storm. En dat is echt heel fors."

Tegelijk wierpen de onderzoekers toch ook nog een blik in de toekomst. Bijvoorbeeld als het zeewater nog wat warmer zou zijn. "In een worst case scenario, waarbij we die zeewatertemperatuur vier graden laten opwarmen, krijg je windstoten boven de 200 km per uur. En dus een nog heel veel hogere schade, die neemt dan nog enorm toe."

Naar aanleiding van tien jaar Parijs Klimaatakkoord maakten we recent ook deze video: