Nederlanders vechten mee in Oekraïens leger: 'Niet iedereen mag erheen'
Ruim tweehonderd Nederlanders zouden zich hebben aangemeld om de strijdkrachten in Oekraïne te helpen. Dat laat een diplomaat van de Oekraïense ambassade in Den Haag weten aan NRC. Kan je zomaar meevechten met een vreemde krijgsmacht? En wat zijn dan je bevoegdheden?
De telefoon bij de ambassade stond gisteren roodgloeiend, vertelde de diplomaat. Onder andere Nederlanders met een Poolse en een Oekraïense achtergrond zouden zich hebben aangemeld. Zij geven daarmee gehoor aan de Oekraïense president Zelenski, die buitenlanders uitnodigt om mee te vechten.
Recht om mee te vechten
In principe hebben Nederlanders het recht om mee te vechten als zij dat willen, vertelt advocaat Robert Malewicz. "Maar er zijn uitzonderingen. In het Wetboek van Militair Strafrecht staat dat Nederlandse militairen niet in vreemde krijgsdiensten mogen trainen zolang zij voor ons actief zijn."
'Gewone' Nederlanders mogen dat dus wel. "Je wordt dan onderdeel van het Oekraïense leger en moet je houden aan de regels van de krijgsmacht van dat land. Je valt daarnaast onder het oorlogsrecht, wat inhoudt dat je je mag verdedigen waar het land wordt binnengevallen. Je mag daar ook geweld voor uitoefenen", zegt Malewicz tegen EditieNL.
Regels
Maar binnen het oorlogsrecht zijn er ook grenzen. "Als je een soldaat krijgsgevangene maakt, mag je die niet doodschieten. Ook martelen is verboden." Als je je daar niet aan houdt kun je daarna in Nederland vervolgd worden voor oorlogsmisdaden. Daarmee val je weer onder de rechtsmacht van Nederland."
Geschiedenis
Het komt wel vaker voor dat mensen zich aansluiten bij een oorlog in het buitenland, weet militair historicus Samuël Kruizinga. Dat was bijvoorbeeld al zo bij de Spaanse burgeroorlog en in Israël in 1948, maar recenter ook in Syrië. "Mensen hebben vaak het idee dat er avonturiers heengaan. Maar ik denk dat het idee nu breder leeft dat we op een soort keerpunt staan", zegt hij tegen EditieNL.
Dat is ook wel te merken aan de reacties van Nederlanders. "Het raakt mensen omdat het gaat om veel grotere dingen: Europa, vrijheid, democratie. De oorlog speelt zich nu misschien toevallig in Oekraïne af, maar het gaat ons allemaal aan." Door mee te vechten hebben mensen het idee dat ze iets bijdragen.
Vroeger verboden
Eerder stonden er nog straffen op het meevechten bij buitenlandse krijgsdiensten. "Dan verloor je je Nederlandse nationaliteit. Dat is nu niet meer zo. Daarnaast is Nederland onderdeel geworden van allerlei allianties, waardoor je niet meer kunt spreken van nationale missies", vertelt Kruizinga.
Nog steeds is het niet in elke situatie toegestaan om mee te vechten in het buitenland, zegt advocaat Malewicz. "Stel dat Oekraïne met Nederland in oorlog dreigt te raken, dan zouden Nederlanders daar niet heen mogen. Je mag de vijand niet versterken, is het idee."