Vluchten uit gevangenis wordt strafbaar: 'Typisch symboolpolitiek'
Ontsnappen uit de gevangenis was tot nu toe niet strafbaar. Als het aan demissionair minister Weerwind van Rechtsbescherming ligt, komt daar nu echter verandering in. Maar waarom kwam je tot nu toe wél weg met een vluchtpoging?
Volgens strafrechtadvocaat Jordi L'Homme is er in het verleden bewust voor gekozen om vluchten uit de gevangenis niet strafbaar te stellen. "In de jaren 90 zijn er discussies over gevoerd, omdat er toen heel veel ontsnappingen plaatsvonden uit Nederlandse gevangenissen."
In dat decennium vonden er jaarlijks soms zo'n 200 vluchtpogingen plaats. "Op een gegeven moment heeft de minister gezegd dat het zo in de menselijke aard zit om te ontsnappen, dat we ervoor kiezen om dat niet strafbaar te stellen", vertelt de advocaat.
Misdrijf tijdens ontsnappen
Dat betekent niet dat er geen grenzen zijn gesteld aan ontsnappingspogingen. Zo is het namelijk wel strafbaar om iemand anders opzettelijk te helpen ontsnappen. Ook mag je geen misdrijf plegen tijdens het ontsnappen, zoals een raam vernielen of een cipier mishandelen.
Gevangenen die proberen te vluchten, kunnen in de gevangenis zelf al sancties krijgen - zoals plaatsing in een isoleercel. "En de voorwaardelijke invrijheidstelling wordt weggenomen", vertelt L'Homme. Dat betekent dat als je bijvoorbeeld een gevangenisstraf van 16 jaar hebt gekregen, je normaal gesproken na 14 jaar vrijkomt. Maar als je probeert te ontsnappen, moet je mogelijk de volle 16 jaar zitten.
Nauwelijks ontsnappingspogingen
L'Homme is het niet eens met het wetsvoorstel om ontsnappen strafbaar te maken. "Dit wetsvoorstel is typisch een geval van symboolpolitiek." Onderzoekers van de Vrije Universiteit in Amsterdam hebben in 2019 namelijk berekend dat gedetineerden tegenwoordig nauwelijks ontsnappen. "En in hoeverre zullen gedetineerden zich ervan weerhouden om te ontsnappen op het moment dat het strafbaar is?", vraagt de advocaat zich af. "Iemand die een lange gevangenisstraf heeft, zal het niet uitmaken als hij nog 2 jaar moet zitten."
Ook oud-gevangenisdirecteur Frans Douw laat weten dat het bijna nooit voorkomt dat gevangenen proberen te ontsnappen. "De meesten willen gewoon binnenblijven", laat hij weten. Volgens Douw gebeuren de meeste vluchtpogingen tijdens transport naar bijvoorbeeld het ziekenhuis en niet in de gevangenis zelf. In de gevangenis zelf wordt al rekening gehouden met iemands vluchtgevaar.
Spijt van vluchten
Gevangenen met een grote kans om te ontsnappen, worden in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) geplaatst. "Dat is een speciale afdeling die extra beveiligd wordt. Daar is het veel lastiger om te ontsnappen", vertelt Douw. Overigens zijn de meeste gedetineerden die vluchten binnen een dag weer terug, omdat ze zijn gepakt of zich weer melden. "Zo'n ontsnapping is dan in een impuls gedaan. Daar krijgen ze dan later spijt van."
