Oekraïne lobbyde bij KLM en ministerie voor openstellen luchtruim
Nog geen jaar na de ramp met MH17 boven Oost-Oekraïne probeerde het land de KLM en de Nederlandse overheid zover te krijgen dat zij zouden helpen een gedeelte van het gesloten luchtruim weer open te stellen.
Op 2 juni 2015 vond op verzoek van Oekraïne een overleg plaats op Schiphol tussen een Oekraïense delegatie, de directeur veiligheid, een afdelingshoofd en een betrokken ambtenaar van het toenmalig ministerie van Infrastructuur en Milieu en mensen van KLM Security Services en Flight Operations.
Dat blijkt uit stukken die aan RTL Nieuws zijn verstrekt na een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur. De Oekraïners kwamen met hun verzoek naar Schiphol vanwege de 'goede contacten' met de Nederlandse overheid en 'KLM als betrouwbare partner', staat in het verslag.
Twee luchtverkeersleidingen actief
Oekraïne hoopte op Nederlandse steun om vier routes in de Krimregio weer open te mogen stellen. Vliegen boven die regio werd sinds 2 april 2014 afgeraden door de internationale burgerluchtvaartorganisatie ICAO omdat er twee luchtverkeersleidingen actief waren: die van Oekraïne en die van Rusland, dat de Krim eerder dat jaar annexeerde. Op 3 april kwam daar een vliegverbod boven de Krim voor vliegtuigmaatschappijen uit de VS van de Amerikaanse luchtvaartautoriteit FAA overheen.
In juni van 2015 vond Oekraïne vier routes door dit deel van het luchtruim weer veilig genoeg en hoopte het op Nederlandse steun in een pleidooi bij ICAO om deze weer vrij te geven. Als de ICAO de routes ook veilig genoeg zou vinden, zou de Europese luchtleiding Eurocontrol de routes weer mogen openstellen.
50 miljoen verlies door sluiting luchtruim
De reden: geld. Landen verdienen aan vliegtuigen die door hun luchtruim passeren. Het sluiten van het luchtruim boven de Krim (regio Simferopol) leverde de Oekraïense luchtverkeersleiding een schadepost van zo'n 50 miljoen op in de periode maart tot eind augustus van 2014.
Dat is een kwart van het bedrag dat in heel 2013 werd binnengehaald met overvlieggelden, blijkt uit het OVV-onderzoek naar de ramp met MH17.
Oproep om 'solidariteit'
Ondanks bezuinigingsmaatregelen bij de Oekraïense luchtvaartautoriteit vroeg hun vertegenwoordiger ook om 'solidariteit' van andere lidstaten. Die solidariteit zou er vooral uit moeten bestaan dat zij een gedeelte van de contributie van Oekraïne aan Eurocontrol zouden betalen, blijkt uit de notulen van een conferentie van de Europese burgerluchtvaart eind augustus 2014.
Behalve dit verzoek wilden de Oekraïners ook Nederlandse steun voor een poging om aartsvijand Rusland dwars te zitten.
Dat zit zo: sinds de ramp met MH17 op 17 juli 2014 is ook het luchtruim boven Oost-Oekraïne gesloten. Daar zit bovendien nog een bufferzone van 350 kilometer bij, maar alleen in Oekraïne. Dat dit niet aan de Russische grens met Oost-Oekraïne het geval is, vindt Oekraïne 'bevreemdend' en het wil daarom dat het ICAO hier iets aan doet.
Resultaat lobby: twee routes weer open
Het ICAO gaf voor een deel gehoor aan de Oekraïense verzoeken: twee routes over het westelijke gedeelte van de Zwarte Zee werden weer opengesteld. Dat gebeurde zonder de gevraagde extra steun vanuit Nederland: KLM laat weten geen steun te hebben gegegeven en 'tot op de dag van vandaag' niet boven de Krim of het oostelijk deel van Oekraïne te vliegen.
Het ministerie bemoeide zich niet met de verzoeken bij ICAO omdat het 'daar al op de agenda stond', laat een woordvoerder van Infrastructuur en Waterstaat weten.
Ministerie niet betrokken in 2013
Het ministerie weigert verder een reeks documenten openbaar te maken waar RTL Nieuws wel om had gevraagd. Het gaat onder meer om persoonlijke aantekeningen die ambtenaren in het voorjaar van 2014 maakten over vliegen boven Oekraïne. Als reden voert het ministerie aan dat de documenten in een eerdere Wob-procedure zijn geweigerd.
Uit de beantwoording van het Wob-verzoek blijkt nog iets opmerkelijks. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu werd pas in 2014 betrokken bij het delen van waarschuwingen tussen de luchtvaart en de overheid. Dat is een jaar later dan dat daar afspraken over werden gemaakt.