Plan: vanaf 2040 elke 10 minuten intercity tussen grote steden

Dat staat in het Toekomstbeeld Openbaar Vervoer 2040, dat staatssecretaris Stientje van Veldhoven (Infrastructuur) vandaag naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.

Ov beter laten aansluiten

In het document, opgesteld in samenwerking met provincies, metropoolregio’s, vervoerders en ProRail, staan voorstellen om het ov over twintig jaar beter te laten aansluiten op de reizigersvraag.

Het spoor wordt namelijk steeds populairder. Terwijl veel treinen in de spits nu al uitpuilen, ligt het aantal treinreizigers tegen die tijd naar verwachting zo’n 30 tot 40 procent hoger. Op dit moment maken ruim een miljoen reizigers dagelijks gebruik van de trein.

Iedereen is het dan ook eens dat flinke investeringen nodig zijn. Daarbij moet het stimuleren van de schone trein mensen minder snel de CO2-uitstotende auto in jagen, ook al zal het aantal auto's dat rijdt op fossiele brandstoffen in 2040 flink zijn afgenomen.

Ring van negen steden

Van Veldhoven ziet de oplossing voor de grote vraag onder meer in een ring van negen steden. Naast de grote vier – Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht – moet er ook iedere tien minuten een intercity komen tussen Breda, Eindhoven, Arnhem, Nijmegen en Zwolle. Van Veldhoven noemt dat een 'metro-achtige' verbinding.

ProRail-topman Pier Eringa noemt het goed dat het kabinet het spoornet intensiveert, laat hij in een reactie in de Volkskrant weten. Wel mag het van hem wel een 'tandje ambitieuzer'. "Eigenlijk wil je 2030 lezen waar nu 2040 staat."

Ook reizigersorganisaties pleiten voor daadkrachtiger en sneller optreden. Zo roept Rover overheden op nu al extra geld vrij te maken in de periode voor 2030. "De toekomst begint vandaag en het cruciale jaar is 2030”, aldus directeur Freek Bos.

Heel concreet zijn de plannen voor 2040 nog niet. In het huidige regeerakkoord is geen geld gereserveerd voor een infrastructurele ingreep van deze proporties. Het Toekomstbeeld 2040 is dan ook vooral bedoeld als handvat voor de komende kabinetten om de benodigde investeringen te bepalen.

Diep in de buidel tasten

Vanwege die vaagheid kunnen openbaarvervoerspecialisten dan ook weinig concrete reacties geven op de visie voor 2040, zegt Henk Meurs, hoogleraar Ruimtelijke Ordening en Mobiliteit aan de Radboud Universiteit.

Hij voegt eraan toe dat het heel verstandig is dat het kabinet met zo'n langetermijnvisie komt. "Ik ben blij dat die er is. Een infrastructuurontwerp duurt zo tien jaar."

Ook over de kosten kan Meurs weinig uitspraken doen, zegt hij. De vraag is volgens hem vooral hoe de extra capaciteit wordt gecreëerd. Wordt er ruimte gemaakt op het bestaande net of komt er extra rails bij? "Als er nieuwe sporen moeten komen, ben je miljarden verder", weet de hoogleraar.

Het staat wel vast dat de overheid diep in de buidel moet gaan tasten. De staatssecretaris hoopt dat ook vastgoedontwikkelaars hun steentje bijdragen, zegt ze in de Volkskrant. Hun kantoorpanden stijgen immers in waarde als er een nieuw station in hun buurt wordt gebouwd, redeneert ze.

Geen flappentap

Maar daar denken vastgoedbeleggers en ontwikkelaars van vastgoed heel anders over, laten ze weten in een reactie aan RTL Z. Hoewel ze de investeringen in het spoor toejuichen en erkennen dat vastgoed in waarde toeneemt bij betere bereikbaarheid, sluiten ze directe investeringen uit.

"Wij zijn geen flappentap waar je infrastructuur uit kunt betalen", zegt Jan Fokkema, directeur van Vereniging van Nederlandse Projectontwikkeling Maatschappijen (NEPROM). 

Ook de Vereniging van Institutionele Beleggers in Vastgoed (IVBN) zegt nooit 'up front de portemonnee te trekken'. "Investeringen in openbaar vervoer is een overheidstaak", aldus Frank van Blokland, directeur van de IVBN. 

Beide brancheverenigingen wijzen erop dat vastgoedpartijen indirect wel degelijk meebetalen. Zo stijgt de onroerendezaakbelasting mee met de waarde van vastgoed. Ook profiteert de overheid van stijgende huren via de omzet- en vennootschapsbelasting. Van Blokland: "Zo werkt het systeem, dit is niets nieuws."

Meer internationale treinen

De staatssecretaris wil ook over de grenzen kijken, met name naar Duitsland. Het ontbreken van een snelle verbinding met onze oosterburen noemt ze een groot gemis.

"Vanuit Rotterdam ben je nu al in drie uur in het centrum van Parijs", zegt Van Veldhoven. "Maar wat ontbreekt, is zo’n snelle en hoogwaardige treinverbinding met onze belangrijkste handelspartner."

Ze wil daarom onderzoeken hoe Nederland aansluiting kan vinden op het Duitse hogesnelheidsnetwerk. Dit als alternatief voor het vervuilende vliegtuig. Ook naar het zuiden moeten straks elk uur snelle treinen rijden naar Parijs en Londen. Naar Brussel moeten dit er zelfs twee per uur worden.