Help, ik heb een bericht! Appverbod kost ons brein moeite

Het gaat misschien één minuut goed. Of vijf. Tien misschien wel. Maar daarna gaat je hand, bijna als vanzelfsprekend, richting je jaszak, broekzak of tas. Even je telefoon checken, éventjes maar.

Herkenbaar? Dan wordt het vermoedelijk best pittig om het appverbod op de fiets, dat vandaag is ingegaan, na te leven...

Fijne piepjes

En dat komt door ons brein. Uit onderzoek blijkt dat, als wij een appje krijgen, een like of een ander berichtje via sociale media, er een beroep wordt gedaan op onze hersenen. Om precies te zijn: het beloningsgebied van onze hersenen wordt geactiveerd.

"Dat deel van de hersenen is ook sterk actief bij mensen met verslavingen", zegt Eveline Crone, hoogleraar neurocognitieve ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit Leiden. "We worden beloond als we een piepje op onze telefoon horen, het schermpje zien oplichten en continu met anderen verbonden zijn. Daardoor blijven we kijken."

Beloning

Het gaat dan om onmiddellijke beloning: we krijgen er meteen iets voor terug als we onze telefoon pakken en voelen ons er direct beter door. "Het is een verslaving die we bijna allemaal wel hebben", weet Crone.

"Ik heb best vaak dat ik mijn telefoon al in mijn hand heb en dan pas denk: hé, maar eigenlijk wilde ik even niet kijken."

Het probleem is: het beloningsgebied in je brein wordt heel makkelijk, haast automatisch, geactiveerd. Zonder dat je het door hebt. Daarom grijpen we ook heel makkelijk zonder erbij na te denken naar onze telefoon. Oók op de fiets.  

Impulsen

Terwijl ons brein juist harder moet werken om die sterke behoefte naar piepjes, bliepjes en appjes te onderdrukken. Want om níét aan die impulsen over te geven, heeft een mens zijn prefrontale cortex nodig.

"Om de prefrontale cortex te gebruiken, moet je moeite doen. We gebruiken de prefrontale cortex vaak als we moeten plannen, moeilijke vragen moeten beantwoorden of ergens diep over nadenken", legt Crone uit. Hij staat, anders dan het beloningsgebied, niet altijd zomaar 'aan'.

Het kan wél

Maar, het goede nieuws: het kan wel. Er loopt een baan, de zogenoemde wittestofbaan, tussen de prefrontale cortex en het beloningsgebied. Die zorgt ervoor dat deze twee gebieden in de hersenen met elkaar kunnen communiceren. Hoe sterker die baan, hoe beter je impulsen kunt onderdrukken. 

Dat valt te trainen. Allereerst is het goed om je bewust te worden van je verslaving en van de mate waarop je telefoon je in de ban houdt. "Er zijn heel veel onderzoeken gedaan naar hoe bijvoorbeeld Whatsapp zijn best doet om ons verslaafd te maken en te houden", weet Crone.

Neem nou die vinkjes of een berichtje is gelezen of niet. Die hebben een verslavend karakter. Net als het getalletje dat bij het groene icoontje komt te staan. 

Dieper in de tas

Wie minder vaak naar z'n telefoon wil grijpen op de fiets, kan de telefoon ook diep in de tas doen, of 'm op vliegtuigstand zetten. "Dan is het wat minder automatisch", zegt Crone. Zoiets heet gedragscontrole. "Maar", moet ze bekennen, "onderzoek daarnaar staat nog in de beginfase. Het is een relatief nieuw probleem, dus het duurt even voor er oplossingen zijn."

Ze vermoedt dat er in de toekomst wel trainingen komen voor mensen die wat minder vaak naar hun telefoon willen kijken. Maar vooralsnog moeten we, als we ons aan het appverbod op de fiets willen houden, vooral een beroep doen op onze prefrontale cortex.

Moeite

"Besef dat dat moeite kost", zegt Crone, "en dat dat altijd moeilijker is dan gewoon toegeven aan je behoefte naar beloning. Het appverbod naleven vraagt veel discipline van de fietser."