Motivatie omlaag, slechtere cijfers: 'Jongeren vinden traditioneel onderwijs te saai'

Weinig pubers zitten écht te wachten op school, maar de afgelopen jaren is de motivatie alleen maar minder geworden. Dat blijkt uit onderzoek van Qompas, een platform dat leerlingen helpt bij hun studiekeuze.

Vreemde talen

Ze onderzochten in totaal 170.000 leerlingen, verspreid over acht jaar. Daaruit bleek dat de leerlingen over het algemeen steeds minder gemotiveerd zijn voor hun vakken. Ook gaan de cijfers lichtelijk achteruit, met name bij de jongens.

Vooral de vreemde talen hebben het moeilijk: voor Engels lopen leerlingen nog wel warm, maar voor Frans en Duits totaal niet. Van de achttien vakken waar ze onderzoek naar deden, stegen alleen natuurkunde, geschiedenis, economie en wiskunde in populariteit, de rest bleef hetzelfde of daalde.

De gemiddelde cijfers van de onderzochte leerlingen: 

Belangrijke kanttekening is wel dat het onderzoek alleen gedaan is bij leerlingen in 3 havo en vwo. Toch bevestigt het een beeld dat al langer uit onderzoeken naar voren komt, over alle Nederlandse middelbare scholieren.

Zo blijkt uit onderzoek van Inspectie van het onderwijs en de OESO, een ­samenwerkingsverband van 35 welvarende landen, dat Nederlandse jongeren minder gemotiveerd zijn dan leerlingen in andere landen. Dezelfde onderwijsinspectie waarschuwde vorig jaar ook dat de prestaties van Nederlandse leerlingen dalen ten opzichte van andere landen. Een trend die twintig jaar geleden al is ingezet. 

"Het onderwijs verkeert in een uitdagende periode", zegt Boris Eustatia van Qompas. In hun onderzoek hebben niet expliciet onderzocht waarom leerlingen minder gemotiveerd zijn en lagere cijfers halen, maar hij ziet in de praktijk wel een aantal oorzaken. Zo wijst hij op het lerarentekort, en de druk die er op docenten staat.

Daarnaast is de wereld van jongeren de afgelopen jaren flink veranderd. "Door de opkomst van social media zijn jongeren gewend geraakt aan heel veel prikkels", zegt hij. "Hun wereld bestaat veel meer uit beeldtaal. Het is op zich niet vreemd dat jongeren de lessen op school, die vaker nog op een traditionele manier gegeven worden, als saaier zullen ervaren."

Amusementswaarde

Volgens Jan van Tartwijk, hoogleraar Educatie & Pedagogiek aan de Universiteit Utrecht, is er 'werk aan de winkel' in het Nederlandse onderwijs. Hij denkt dat we kansen laten liggen door niet te kijken hoe we vakken aantrekkelijker kunnen maken, bijvoorbeeld door game-elementen toe te voegen aan lessen. "Je moet oppassen dat het niet allemaal gaat om amusementswaarde van het onderwijs, maar we kunnen wel kijken wat er met vakken allemaal te doen is."

Er zijn ook deskundigen die zeggen dat je vooral bij het klassikale onderwijs moet blijven, dat bewezen effectief is, en niet te veel met hypes moet meegaan. De, veelal mislukte, iPadscholen zijn hier een goed voorbeeld van. "Het heeft inderdaad allemaal iets hype-achtigs", zegt Van Tartwijk, "maar als onze leerlingen afhaken omdat ze het saai vinden dan hebben we ook een probleem."

En daarnaast ligt de sleutel zeker niet alleen bij de onderwijsvorm, zegt hij. De docenten spelen vaak verreweg de belangrijkste rol in het motiveren van de leerlingen. "Een stevige docent, die aardig wordt gevonden, dat zijn mensen waar leerlingen zich harder door gaan inspannen." Dat blijkt volgens Van Tartwijk ook uit het vele onderzoek dat hiernaar gedaan is op de Universiteit Utrecht.

"Iedereen heeft wel voorbeeld van enorm leuke leraar die je geïnspireerd heeft om voor een vak te kiezen", zegt hij. Het gaat er volgens hem niet om dat de docent vrienden moet zijn met de leerlingen, maar dat hij of zij door kennis van zaken de leerlingen kan prikkelen. Dat is iets waar we rekening mee moeten houden bij het opleiden van docenten, en waar ook ruimte voor moet zijn op scholen.

Relatie voor prestatie

"De onderwijsvorm maakt zeker iets uit, maar er wordt vaak gezegd dat er zonder relatie geen prestatie wordt gehaald in het onderwijs", zegt Van Tartwijk. "Oftewel: als leerlingen jou een eikel vinden, heb je een probleem."