Waarom waren onze voorspellingen over 2020 zo somber?

De aanleiding was een rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Daarin stond wat Nederlanders verwachtten van het jaar 2020. Twee derde van de Nederlanders was ervan overtuigd dat de maatschappij harder en onveiliger zou zijn in 2020. "Ik ga echt 's avonds de deur niet meer uit", hoorden kijkers ter illustratie een voorbijganger zeggen in het tv-item.

"Nederlanders zijn érg ontevreden. Niet zozeer over onszelf, maar meer over de samenleving. Voor de toekomst verwachten we dat het alleen maar slechter wordt', zei Loretta Schrijver in diezelfde uitzending in 2004.

Hoe dachten we in 2004 over 2020?

In 2004 vroeg het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) aan een representatieve groep Nederlanders hoe zij keken naar Nederland in 2020. Hoe zou het dan gesteld zijn met Nederland op het gebied van veiligheid, politiek, integratie, onderwijs en zorg? Deze week kijkt RTL Nieuws wat er terecht is gekomen van de voorspellingen van toen.

'Criminaliteit is juist afgenomen'

Is de criminaliteit inderdaad toegenomen? Nee, het het tegendeel is waar. "De criminaliteit is de afgelopen 15 jaar eigenlijk over de hele linie sterk afgenomen, dat is iets wat we in 2004 niet helemaal hebben voorzien", zegt stadsgeograaf Gideon Bolt. 

Dat valt onder andere te concluderen op basis van het aantal geregistreerde misdrijven: de afgelopen jaren is die alleen maar afgenomen: van 72,7 misdrijven per 1000 inwoners in 2010 naar 45,6 per 1000 inwoners nu. De bereidheid om aangifte te doen is ook niet gedaald.

Nog een voorspelling. In 2004 verwachtte 70 procent van de Nederlanders dat we in 2020 'gettowijken zoals in Amerika' zouden hebben waar 'veel mensen niet durven te komen'. Ook dit blijkt niet uitgekomen. "De gekleurde wijken die wij in Nederland hebben zijn heel erg divers", zegt geograaf Bolt. "Het zijn geen no-goareas geworden waar mensen bang voor zijn."

'Het was een mindere tijd'

Waarom waren we nou zo negatief in 2004? Paul Dekker van het Sociaal en Cultureel Planbureau kan het wel verklaren. Het was een samenloop van politieke en economische dingen waardoor het voor ons een mindere tijd was, vertelt hij.

"De economie liep niet geweldig. We hebben de neiging om te denken dat het vóór de economische crisis allemaal fantastisch ging. Maar ook in 2003 en 2004 had je al een stijgende werkloosheid."

Ook politiek gezien waren we erg negatief, vertelt Dekker. Dat heeft onder andere te maken met de opkomst en in 2002 de moord op Pim Fortuyn. "Vóór de periode Fortuyn, in de jaren 90, waren mensen eigenlijk heel tevreden, bleek uit de onderzoeken. In 2000 zakt die tevredenheid iets, en dan raakt het in 2002 in een vrije val. Het dieptepunt was 2003."

Overigens was het vertrouwen in de politiek in 2001, vlak na de aanslagen op 11 september, nog behoorlijk groot. "Dat noemen we in de literatuur het 'rally round the flag-effect': het fenomeen dat je de politiek gaat ondersteunen omdat je een gemeenschappelijke vijand hebt. De oppositie houdt zich dan een beetje in. Een soort nationaal gevoel. Er is geen tijd voor verdeeldheid."

'Puinhopen van paars'

Maar dan ontdekt Fortuyn de 'puinhopen van paars'. "Er was toen veel ontevredenheid, maar er werd ook ontevredenheid gecreëerd", zegt Paul Dekker. "Dat kwam er nog bovenop."

Het regeren van LPF was geen succes. "Mensen die daarop hadden gestemd, raakten verder teleurgesteld. Ook daarna nog. " 

In 2004 was daarom enorm veel negativiteit over de politiek. "Zo van 'ze luisteren niet' en 'Den Haag kan niks voor ons betekenen'."

Kan alleen maar meevallen

En nu? Zijn we nog steeds zo pessimistisch? "Mensen zijn zelden optimistisch over de toekomst", zegt Paul Dekker. "Het is toch wel van: vroeger was alles beter. Dat herhaalt zich iedere keer. In de literatuur noemen we dat defensief pessimisme. Als je je negatief instelt, kan het alleen maar meevallen."