Nabestaande Lockerbie-ramp vreest dat waarheid MH17 niet naar buiten komt

Een vliegramp die, net zoals MH17 doelbewust werd veroorzaakt. Swire (84) volgde het proces destijds van dichtbij in Nederland, waar het werd gehouden. Maar de waarheid is volgens hem nooit boven tafel gekomen en de kans bestaat dat het met MH17 net zo gaat.

Op 21 december 1988 ontploft een Boeing 747 van de Amerikaanse maatschappij Pan Am boven de plaats Lockerbie in Schotland. Alle 259 inzittenden komen om. Onder hen is de dan 23-jarige Flora Swire, de oudste dochter van Jim en zijn vrouw Jane. 

Ze horen het verpletterende nieuws na uren onzekerheid. "We wisten niet zeker of ze het vliegtuig wel gehaald had. Midden in de nacht wist ik de Pan Am-desk in New York te bereiken. Toen werd bevestigd dat ze inderdaad in het vliegtuig zat."

Net zoals bij MH17 komt er kort na het verdriet om zijn dochter en alle andere slachtoffers een nieuwe klap bovenop: er was opzet in het spel.

Onderzoek wees uit dat een ontploffing in het bagageruim ervoor heeft gezorgd dat het vliegtuig op grote hoogte uiteen werd gereten. 

Onderzoekers wijzen twee Libiërs aan als verdachten voor het plaatsen van de bom. En dan komt iets dat de nabestaanden van MH17 opnieuw bekend zal voorkomen: een grote, internationale rechtszaak.

Voor de Lockerbie-ramp wordt die gehouden op neutraal grondgebied: in Nederland. Schotse rechters houden zitting in een speciaal daarvoor gebouwd complex in de buurt van Soesterberg.

Jim Swire volgt het proces van dag tot dag. Hij verblijft zelfs speciaal hiervoor een jaar lang in Nederland. Nog altijd is Jim vol lof over de gastvrijheid van Nederlanders bij wie hij in huis mocht wonen en de warmte van andere mensen die hem en zijn vrouw hielpen.

Gedachten

Maar de rechtszaak viel hem emotioneel loodzwaar. En hij is bang dat de nabestaanden van MH17 hetzelfde te wachten staat. "Als je niet juridisch geschoold bent, is het moeilijk je gedachten erbij te houden. Het gaat maar door en elk detail lijkt uitgekauwd te worden. Dat is heel moeilijk te volgen."

Bovendien maakt hij zich zorgen om het internationale karakter. Bij MH17 staan Nederland en Rusland lijnrecht tegenover elkaar. Het vliegtuig zou zijn neergeschoten met een Russische raket, en de vier verdachten behoren tot rebellengroepen die met Russische steun vechten in de burgeroorlog in Oekraïne. "Als er ook andere landen bij betrokken zijn, kunnen machtige partijen invloed uitoefenen op een proces dat objectief hoort te zijn. Als dat gebeurt, is het geen objectief proces meer."

Natuurlijk kan Swire niet vooruitlopen op het MH17-proces en gelooft hij dat alles op alles gezet zal worden om de waarheid boven tafel te krijgen. Toch vreest hij dat er veel desinformatie verspreid zal worden, omdat alle partijen belangen hebben in de zaak. "Het is moeilijk om de mensen in de zaak van MH17 advies te geven. Mijn advies zou zijn: beslis voor jezelf op basis van de informatie die jij verzameld hebt, wat je wel en niet gelooft van wat er verteld wordt." 

In de Lockerbie-zaak werd één verdachte veroordeeld tot levenslang, terwijl de ander werd vrijgesproken. Swire gelooft dat de uitspraak een gerechtelijke dwaling was en blijft zich daarom inzetten voor meer onderzoek naar die ramp uit 1988.

Gefaald

Waarheidsvinding is heel belangrijk voor het verwerken van zo'n groot verlies, zegt hij. "Ik moet tegen Flora kunnen zeggen: ik heb alles geprobeerd om te achterhalen wie je heeft vermoord en waarom je niet veilig was. Zodat zoiets niet nog eens kan gebeuren. Dat is me tot nu toe nog niet gelukt. Wat dat betreft heb ik gefaald."

Swire heeft contact gehad met een aantal nabestaanden van MH17. Hij heeft ze ontmoet in Lockerbie, waar een monument staat om de slachtoffers te herdenken.