Hoeveel mensen kan een coronapatiënt gemiddeld besmetten?

Het is een van de belangrijkste onderwerpen waar het RIVM zich momenteel mee bezig houdt: als nu één persoon besmet is met het coronavirus, hoeveel gezonde mensen worden dan besmet? Oftewel: wat is de besmettingsgraad?

Begin februari, toen de eerste coronapatiënt in Nederland nog moest worden ontdekt, maakte Chinese onderzoekers de besmettingsgraad van dit virus bekend. Volgens dit onderzoek ligt de besmettingsgraad, ook wel reproductietal genoemd, tussen de 2,4 en 3,85. 

Een besmettingsgraad van 3,8 wil zeggen dat één patiënt met corona gemiddeld 3,8 anderen besmet. Inmiddels zijn overigens meer schattingen gedaan, die komen bijna allemaal uit rond dit getal. Soms iets lager, soms iets hoger.

Vergelijk het eens met de mazelen

3,8 lijkt best veel, en dat is het ook, maar vergelijk het eens met andere besmettelijke ziektes zoals de waterpokken. De waterpokken heeft een besmettingsgraad van ongeveer 8 mensen. We kunnen het ook vergelijken met een minder onschuldige ziekte: de mazelen. Iemand met de mazelen besmet gemiddeld zo'n 15 mensen. In Nederland ligt dit lager, want hier wordt aan kinderen een vaccin aangeboden, maar het geeft een beeld.

Dat bij de mazelen de besmettingsgraad zo hoog ligt, komt omdat het verspreid wordt door de lucht: niet alleen door hoesten, maar ook door te praten. Het mazelenvirus kan 30 meter door de lucht reizen. Dat is een belangrijk verschil met het coronavirus. Het coronavirus verspreidt zich alleen via vochtdruppels die bijvoorbeeld vrijkomen bij hoesten en niezen. Die druppels gaan vrijwel nooit verder dan een tot twee meter, werd al gezegd in een eerder corona-update. Daarom adviseert het RIVM ook om afstand te bewaren, minimaal anderhalve meter.

Besmettelijkheid terugdringen: hier draait het om

Om de besmettingsgraad van het coronavirus te berekenen zijn er drie zaken van belang, zo legde Jaap van Dissel, directeur van het RIVM, onlangs uit in een presentatie (pdf) aan de Tweede Kamer:

1. Hoeveel dagen is iemand besmettelijk? Dat varieert nogal per patiënt. Het virus wordt verspreid door symptomen zoals hoesten. Maar niet iedereen ervaart de klachten als een symptoom. In het begin was dit nog niet bekend, maar nu wel. Een kuchje is tegenwoordig al verdacht, en dat is maar goed ook. Hoe lang de klachten aanhouden varieert: soms een paar dagen, soms een paar weken.
2. Met hoeveel mensen staat een met corona besmette persoon in contact? Een paar weken geleden was er nog volop contact. Door thuisisolatie, thuiswerken en mensen in quarantaine te plaatsen is dit flink teruggedrongen. 
3. Hoe waarschijnlijk is het dat een persoon met corona een andere persoon besmet waar die wél mee in contact staat? Ook daar kun je maatregelen tegen nemen: zoals handen wassen en afstand nemen in de supermarkt. Inmiddels is die kans een stuk kleiner geworden.

De antwoorden op bovenstaande vragen leveren getallen op. Als je die vermenigvuldigt, kom je op het 'reproductiegetal', de besmettingsgraad.

Minder dan 1

Het virus verdwijnt vanzelf als het reproductiegetal uitkomt op minder dan 1. Als dit getal groter is dan 1, dan volgt een uitbraak. De besmettingen nemen dan toe, soms razendsnel.

Dat laatste zag je volgens het RIVM begin februari gebeuren. Het reproductiegetal lag toen tussen 2,0 en 3,0. Inmiddels zou het getal door alle maatregelen zoals thuiswerken en geen handen schudden, op de 1,0 of zelfs daaronder moeten zitten, zei RIVM-directeur van Dissel vorige week.

Maar hoe weet je dat nou, dat de besmettingsgraad op dit moment op 1,0 zit? Helemaal zeker weet je dat niet. Het RIVM kijkt naar de 'harde getallen van ziekenhuisopnames', zo zei Jaap van Dissel vorige week. Op basis daarvan kun je terugrekenen naar het moment dat het besmettingsgetal op 2,0 zat.

"Als je je realiseert dat het aantal ziekenhuisopnames lijkt af te vlakken, kan je eigenlijk voorspellen dat het reproductiegetal inmiddels onder de 1 is. Dat betekent dat de uitbreiding, de exponentiële groei van de uitbraak, naar alle waarschijnlijkheid tot stand is gebracht." Maar, voor de duidelijkheid, zei hij erbij, dit zijn nog schattingen.

Steeds betrouwbaarder

"Deze week zal duidelijk worden of er sprake is van een werkelijke afvlakking", laat het RIVM vandaag weten. Een woordvoerder vult aan: "Hoe langer je cijfers bijhoudt, hoe betrouwbaarder het wordt omdat de cijfers dan meer up-to-date zijn. Wat we nu zien is dat de stijging van de stijging van de groei, die neemt af, dus de stijgende lijn is minder stijl."

Wat het nieuwe reproductiecijfer is, wordt woensdag aan de Tweede Kamer bekendgemaakt.