Noodlot maakte Marina moeder van twee pubers: 'Nu is het onvoorwaardelijke liefde'

Kun je moeder zijn zonder dat je je kind in je buik hebt gedragen? Zonder dat je je zoon of dochter hebt geadopteerd? Zonder dat je een bloedband hebt?

Ja. Ja. Ja. Marina zegt het volmondig. "Ik had nooit verwacht dat ik het ooit zou mogen en kunnen zeggen, maar ik voel me moeder. Honderd procent."

Daar was wel heel veel geduld, liefde, en ook ellende voor nodig.

We beginnen bij de liefde.

Die ontstond op een kerstavond 2004. Marina Milenković was 37 jaar oud, had een grote kinderwens en was 'zo vrijgezel als maar kon'. "Ik woonde pas dertien jaar in Nederland, ik ontvluchtte de oorlog in Joegoslavië", vertelt ze. "Ik heb die eerste jaren in Nederland vooral aan mijn eigen leven gebouwd, gestudeerd, een goedlopend bedrijf opgericht. Een man met wie ik kinderen wilde, was er nooit gekomen. Zo gaat dat soms."

Ze besloot zich in te schrijven bij een datingbureau in haar woonplaats Den Haag. Ze werd aan psychische tests onderworpen om te kijken wie er bij haar – een ambitieuze, onafhankelijke, reislustige en zorgzame vrouw – zou passen.

Wat dóé ik?

Er rolde een naam uit, en een adres: ene 'Bertus', die zijn vrouw was verloren aan een slopende ziekte en die in een dorpje Streefkerk in de polder woonde. "Geen idee waar dat lag." Ze zouden op kerstavond wat gaan drinken, maar het was die avond spekglad. "Bertus sms'te dat hij niet kon komen. Hij had twee kleine kinderen en de oppas durfde met dit slechte weer niet te rijden."

Vraag haar niet waarom – ze kan er nog steeds geen antwoord opgeven – maar Marina besloot om naar dat kleine dorpje toe te rijden. "Onderweg zag ik geen hand voor ogen, en op een gegeven moment dacht ik: wat ben ik in vredesnaam aan het dóén? Ik ken die man niet eens! Ik weet nog dat ik een vriendin belde en zei: jij moet aan de lijn blijven als ik aanbel. Als het een engerd is, dan bel je 112."

Het was geen engerd. 112 werd niet gebeld. "Ik zag het al toen hij de deur opendeed. Lief, knap, charmant, grappig, uitbundig. Hij was kunstzinnig, een professionele muzikant, speelde drie instrumenten. Tuba, basgitaar, contrabas. Muziek was alles. En zijn kinderen. Och ja. Z'n kinderen. Toen ik die twee van hem, een 3-jarig meisje en een 7-jarig jongetje, in hun bedjes zag liggen tijdens onze eerste afspraak... Zo mooi. Ja. Ik smolt."

Kinderwens aan de kant

Ze besefte dat, als ze een relatie met Bertus zou krijgen, ze haar kinderwens aan de kant moest zetten. "Bertus was zijn vrouw verloren na een heftig ziekteproces. Dus ja. Hij wilde er honderd procent kunnen zijn voor zijn zoon Rick en dochtertje Sacha."

Dat was pittig, erkent ze. "Ik ben ooit zwanger geweest, op mijn 23ste, van mijn toenmalige vriend in Joegoslavië. Door alle stress door de aankomende oorlog daar, de angst, de paniek, de onzekerheid, kreeg ik problemen met mijn hormoonhuishouding en kreeg ik een miskraam in de vijfde maand van mijn zwangerschap." 

Ze was er kapot van, maar 'eerlijk gezegd niet heel lang'. "Door de oorlog kon ik er gewoon niet te lang bij stilstaan, denk ik. De relatie met mijn jeugdliefde hield geen stand, we hadden te verschillende achtergronden, en ik dacht, en hoopte: ik ben nog heel jong, ooit word ik wel weer zwanger. Mijn kinderwens was groot, ik wilde iets nalaten, niet alleen voor mezelf leven op deze aarde."

Kon een kind zó gemeen zijn?

Maar ze zou nooit ‘verder komen dan stiefmoeder’, zoals ze het zelf zegt. Dat ging haar met de 3-jarige Sacha makkelijker af dan met de 7-jarige Rick. Sacha omarmde haar, letterlijk met haar kleine armpjes, maar ook figuurlijk. Door Marina was er weer een vrouw in haar leven.

Maar Rick… Ander verhaal. "Poeh", zegt Marina. "Ik wist niet dat een kind van zeven zó gemeen kon doen tegen een volwassene. Hij kleineerde me waar andere mensen bij waren, zocht continu bevestiging bij zijn vader door te vragen of hij nog van zijn moeder – Bertus’ overleden vrouw – hield."

Rick zegt zelf nu, achteraf, nog weleens tegen Marina: 'Oh, wat was ik vreselijk tegen jou! Maar goed dat je gebleven bent'."

Want dat deed ze. Blijven. Waarom? Ze lacht. "Liefde. Voor Bertus. Maar ook voor die kleintjes. Bertus is geen prater. Het viel hem zwaar, het ouderschap in z'n eentje. Hij was fantastisch voor die kinderen, maar ook muzikant. Leefde op adrenaline, van optreden naar optreden, was vaak het middelpunt van de belangstelling. En dan waren er thuis twee kinderen met verdriet, die aandacht nodig hadden. Ze waren hun moeder verloren, moesten hun verhaal kwijt. Toen was ik er toevallig."

Marina bleef geduldig met Rick. Ze zei dat ze zijn gedrag begreep, dat ze er was om hem te helpen maar niet om de plek van zijn moeder over te nemen. Dat was voor hem héél verwarrend, weet Marina nog: hij wilde haar niet, maar hij had haar wel nodig. Toen begreep Marina wel: dat jochie had een heel groot loyaliteitsprobleem.

Strijd tegen een heilige

Marina bleef in haar eigen huis in Den Haag wonen en kwam in de weekenden naar Streefkerk. Ze bemoeide zich niet met de opvoeding. "Al die jaren maakte Bertus alle keuzes alleen. Ik heb me áltijd stiefmoeder gevoeld en weet je? Ik denk ook dat het niet anders kan. Ik denk echt dat dat het lot is van de stiefmoeder. Je moet vaak strijden tegen een heilige: de échte moeder, die er niet meer is. Die strijd valt niet te winnen. Moet je ook niet willen."

"Bertus zei altijd wel: 'Jij bent hun moeder'. Ik voelde dat ook wel soms, hield van die kinderen, maar als puntje bij paaltje komt, kiezen ze altijd voor hun eigen vader. Jij bent gewoon in hun leven zolang als die relatie duurt."

Maar: deze relatie duurde en duurde en ging goed. Tot er iets heel verdrietigs gebeurde. "Niet te bevatten. Soms nog stééds niet." Marina en Bertus waren bijna acht jaar samen, toen ze op een avond na een yoga-avond naar Marina's huis in Den Haag reden.

Bertus, achter het stuur, zakte weg, zijn lichaam en hoofd naar rechts, en was niet meer aanspreekbaar. Marina pakte het stuur over, reed hen naar de kant van de weg en belde 112. "Eigenlijk was hij toen al weg."

Wat moeten we nu?

In het ziekenhuis bleek dat Bertus, die grote, stoere, extraverte muzikant, een hartaanval had gehad door een erfelijke hartaandoening waar hij niets vanaf wist. De artsen konden hem niet redden. Sacha (toen 11) was bij een vriendinnetje, Rick (toen 14) was alleen thuis.

De eerste golf van verdriet voelde ze pas toen Rick naast haar zat in de auto. Hij pakte haar hand vast en zei: "Je gaat ons toch niet in de steek laten, hè? Wat moeten wij nu? Nu hebben we niemand. Waar moeten we nu heen?"

"Toen heb ik gezegd: 'Ik ben er'. De volgende dag heb ik een tasje met spullen ingepakt en ben ik naar de polder gereden om daar te blijven."

Geen sprookje

Ze liet haar huis achter, haar bedrijf, haar vrienden daar. "Het was geen sprookje waarin alles meteen goed en liefdevol verliep. Het is een gevecht, je moet heel sterk zijn samen. Er zijn familieleden die moeilijk doen, instanties die van alles van je willen. En we hadden allemaal zo veel verdriet. Rick was een puber, geen makkelijke leeftijd, Sacha miste haar vader ook zo. Zo jong geen ouders meer."

Wat laat je na? 

Door haar eigen ervaringen na het overlijden van Bertus, zag Marina in hoe belangrijk het is een aantal zaken te regelen, zwart-op-wit, vóór je overlijdt. Daarom schreef ze het boek 'Wat laat ik na?'

"Je kunt meer zelf regelen dan je denkt", zegt ze over haar boek. "Ik wilde mensen helpen een kant-en-klaar plan te maken om stressvrij de boel te regelen nu het nog kan."

Ze lacht: "Ik heb ook mijn eigen ervaringen erin verwerkt. Onder de noemer: Hoe je níét wilt dat het gaat."

Marina kreeg de voogdij over de kinderen. Dat was al zo vastgelegd. Twee jaar vóór Bertus' overlijden heeft Bertus de kinderen gevraagd bij wie ze willen blijven als hij zou doodgaan. 'Niet dat dat gebeurt', had hij erbij gezegd, 'ik overleef jullie allemaal.'

Proost!

De kinderen hadden aangegeven dat ze bij Marina wilden blijven. Lachend. Na het tekenen bij de notaris, hebben ze zelfs nog met z’n allen champagne gedronken in Scheveningen, aan het strand. Want Bertus zou nog lang niet doodgaan. Proost.

"Misschien is dat bezoek aan de notaris wel onze redding geweest in die eerste periode na Bertus' dood", zegt Marina nu. "Beide families stonden er namelijk niet achter. Dat was een heel nare, pijnlijke situatie, vooral voor de kinderen."

En, toegegeven: het was voor Marina ook een groot offer. "Ik had alles in Den Haag. Reisde veel voor mijn werk. Toen zat ik daar ineens, in een dorpje in de polder. In een huis in een doodlopende straat waar niemand kwam. Het was stil. We hadden verdriet, ik miste Bertus vreselijk, ik voelde het verdriet soms echt fysiek, in mijn hele lijf, het maakte me ziek."

Bovendien begon de ellende zo rond het einde van de economische crisis in 2012. Het was beknibbelen, weet Marina nog. "Bertus had me zijn kinderen achtergelaten maar geen geld."

De financiële administratie was een chaos, notariskosten rezen de pan uit, de Belastingdienst incasseerde maar door en de familiebanden waren voorgoed verstoord. "De afwikkeling van een erfenis blijkt een topsport zonder voorbereiding."

Ze lacht even. "Maar we hebben het met z’n drietjes gered. We werden een gezin."

Praten, zo veel praten

Hoe je dat doet? "Praten. Heel veel praten. Zeggen waar je mee zit, boos worden als je je boos voelt, huilen als je dat wilt. De kinderen mochten áltijd zichzelf zijn bij mij."

Marina voelde zich steeds meer moeder, eigenlijk vanaf het moment dat Bertus er niet meer was en zij alle keuzes moest maken. Van school tot vakantie tot nieuwe kleren of een nieuw bed. Ze had de verantwoordelijkheid. 

Sacha is nu 19, Rick 22. Ze noemen Marina 'moeder'. Of 'mama'. "Dat deden ze uit zichzelf, ineens, een paar jaar geleden. Ik vond dat héél vreemd. Ik was altijd Marien. Ik heb het ze nooit gevraagd, nooit gewild ook. Jullie hebben maar één moeder, zei ik."

'We willen het'

Dat wisten ze, hadden ze gezegd, maar we doen het toch, hadden ze gezegd. "En nu zeg ik dus ook 'mijn kinderen'. Ik voel dat ook. Er is een onvoorwaardelijke liefde. Daar hoef je geen bloedband voor te hebben. Ik merk dat ik ook dingen aan ze doorgeef, karaktereigenschappen, de manier hoe ze dingen zeggen, met mensen omgaan. Dan denk ik: hé, leuk, zo zou ik het ook aanpakken."

En toch, soms, is het ook gek. Kinderen hebben die uit twee andere mensen zijn voortgekomen. Eerst zag ze vooral dingen van Bertus in de kinderen, en soms zei ze ook wel tegen Sacha: ‘Oh nu lijk je op je moeder!’ "Ik kende haar van foto’s, natuurlijk. Ik vind het jammer dat ik de kinderen niet kan vertellen over haar."

Het gezin woont nu samen in Den Haag. Ze zijn teruggegaan naar de stad waar Marina altijd zo gelukkig was. Met Sacha heeft ze een goede moeder-dochterband, zoals die hoort te zijn, met winkelen, kletsen, lachen, koffiedrinken. Zoals dat gaat, met moeders en dochters.

"Sacha is een avonturier, die durft heel veel. Net als ik. Maar met Rick ben ik weer twee handen op één buik omdat we zo goed kunnen praten, veel hetzelfde denken. Een ondoorzichtbaar lijntje."

Marina's moederdag

Vandaag viert ze ook Moederdag. "Ik denk dat we samen gezellig gaan ontbijten. Ik blijf zeggen: 'Verwen me niet te veel', maar die kinderen, die willen dat."

"We hebben het gezellig in huis. Ze gaan voorlopig niet weg, merk ik. Die blijven nog wel even."

Of ze ooit had verwacht, dat het zo zou lopen, toen ze op een sneeuwachtige, ijskoude kerstavond naar de polder reed? "Nee. Oh echt niet. Wat wist ik toen? Ik had geen idee dat ik liefde zou vinden en weer zou verliezen, maar ook dat ik kinderen zou vinden, dat ik moeder zou worden."

Marina denkt even na. "Gek eigenlijk", zegt ze. "Er is iets vreselijk verdrietigs gebeurd, en daar is tegelijkertijd zoiets ontzettend moois uit voortgekomen."