Gezondheid Nederlandse jongeren goed, maar alcohol is een probleem

45 landen werkten samen in het Health Behaviour in School-aged Children-onderzoek naar de gezondheid en het welzijn van jongeren. In Nederland is het project uitgevoerd door de Universiteit Utrecht, het Trimbos-instituut en het Sociaal Cultureel Planbureau. De resultaten zijn in samenwerking met de Wereldgezondheidsorganisatie gebundeld in een internationaal rapport.

'We behoren echt tot de top'

Nederland is naast Spanje en Kroatië het enige land waar de mentale gezondheid van kinderen van 11, 13 en 15 jaar de afgelopen jaren verbeterde, blijkt uit het onderzoek dat elke vier jaar verschijnt en dat deze keer vooral laat zien hoe jongeren de coronacrisis ingingen. In 26 landen verslechterde de situatie. "We behoren echt tot de top", zegt Gonneke Stevens, die het onderzoek in Nederland vanuit de Universiteit Utrecht leidde.

Dat Nederland het zo goed doet qua mentale gezondheid, heeft waarschijnlijk te maken met de goede relatie die veel kinderen met ouders en vrienden hebben, legt Stevens uit. "Voor 15-jarigen geldt bijvoorbeeld dat er geen enkel ander land is waar zo veel jongeren aangeven goed met hun vader te kunnen praten."

En dat is wel belangrijk, zegt Stevens. "Steun van of goed kunnen praten met vrienden en ouders hangt heel sterk samen met mentale gezondheid. Praten over zorgen en je gesteund, gehoord en serieus genomen voelen. Die dingen zorgen voor meer tevredenheid over je leven."

Gelijkwaardigheid

Dat jongeren in Nederland zo goed scoren wat betreft sociale relaties, heeft te maken met de verhoudingen, denkt Stevens. "In Nederland zijn relaties heel gelijkwaardig. Minder hiërarchisch. Dat maakt misschien dat jongeren makkelijker praten met ouders." 

Een van punten met de grootste vooruitgang ten opzichte van 2013 is het pestgedrag onder Nederlandse jongeren. "Pesten is relatief sterk afgenomen in Nederland. 11 procent van de 11-jarigen gaf in 2013 aan de laatste maand vaker dan twee keer gepest te zijn", zegt Stevens. "In 2017 is dat 6 procent. Elders in Europa is die daling niet zo sterk. In Nederland is de laatste jaren sterk ingezet op anti-pestbeleid."

Verbeterpunten

Toch zijn er ook verbeterpunten. Hoewel de schooldruk voor jongeren op dit moment dichtbij het Europees gemiddelde ligt, is die in Nederland de laatste jaren wel flink toegenomen.

Zo hebben jongeren meer ambities, denkt Stevens. "Er lijkt een einde te zijn gekomen aan de zesjescultuur, jongeren vinden het belangrijker om goed te scoren op school, ouders zijn meer geld gaan uitgeven aan bijles." Bovendien hebben meer vervolgopleidingen een selectie. "Dat maakt het voor kinderen misschien ook belangrijker om goed te scoren."

Maatschappelijke discussie

Druk door schoolwerk is gerelateerd aan meer emotionele problemen en minder levenstevredenheid, legt Stevens uit. Volgens haar kan dat een risico zijn. "Het is belangrijk dat te blijven monitoren en de maatschappelijke discussie te voeren: hoe belangrijk is presteren? Ik denk niet dat het slecht is als de schooldruk afneemt." 

Wat ook nog niet helemaal goed gaat: gedrag en gezondheid. Hoewel Nederlandse jongeren koploper ontbijten zijn, eten ze minder vaak fruit dan jongeren in de andere landen. En Nederlandse 11- en 13-jarigen bewegen minder vaak dan hun Europese en Canadese leeftijdgenoten.

Minder alcohol

Wat Stevens betreft valt daar, naast het verminderen van schooldruk, de meeste winst te behalen. "Gezonder eten, meer bewegen, en voor 15-jarigen minder alcohol drinken. Dat is een duidelijk aandachtspunt. Uit gegevens blijkt dat als Nederlandse jongeren drinken, ze bijna per definitie veel drinken."

Die aandachtspunten moet je wel zien in het gehele beeld van jongeren in Nederland die het heel goed doen, zegt Stevens. "Het beeld van jongeren die sociaal heel happy zijn."

Canada en heel Europa: de cijfers

Niet alleen in Nederland, ook in andere Europese landen en in Canada werd het onderzoek uitgevoerd. Dit zijn de meest opvallende gemiddelden: 

• 48 procent van de jongeren eet geen fruit of groenten. 
• 1 op de 4 jongeren eet elke dag snoep. 1 op de 6 drinkt elke dag frisdrank, 
• 2/3e van de jongeren poetst zijn tanden elke dag. (73 procent meisjes, 57 procent jongens)
• Minder dan 1 op de 5 jongeren haalt de dagelijks aanbevolen hoeveelheid beweging van 60 minuten. 
• 1 op de 5 jongeren heeft overgewicht of obesitas. 
• Meer dan 1 op de 4 jongeren vindt zichzelf te dik, vooral meisjes. Dat is ook in Nederland zo, terwijl daar het percentage jongeren met overgewicht of obesitas heel klein is. 
• 1 op de 10 jongeren communiceert liever online met vrienden dan face-to-face.  
• De meeste jongeren zijn tevreden met hun leven, met een score van 7,8 op 10. Die tevredenheid daalt gemiddeld in alle landen van een 8,3 voor 11-jarigen naar een 7,4 voor 15-jarigen naarmate jongeren ouder worden. De daling is vooral te zien bij meisjes.
• 3 op de 5 jongeren heeft alcohol gedronken op zijn vijftiende. 1 op de 4 heeft sigaretten gerookt, 1 op de 7 gebruikte wel eens cannabis. 
• 1 op de 5 15-jarigen is twee keer of vaker dronken geweest. 
• Slechts 57 procent van de meisjes van 15 jaar oud vindt het makkelijk om met de vader over problemen te praten. De communicatie met hun vader is wel verbeterd ten opzichte van 2014.
• In de meeste landen neemt het plezier op school af naarmate jongeren ouder worden. De schooldruk nam toe van 26 procent onder 11-jarigen naar 44 procent onder 15-jarigen. Die druk is vooral hoog onder meisjes.