Race om coronavaccin in volle gang: dit zijn de grootste kanshebbers
De coronamaatregelen hebben ervoor gezorgd dat veel dingen weer mogelijk zijn, maar pas met een vaccin kunnen we ons normale leven weer écht oppakken. Wetenschappers over de hele wereld werken keihard om dit mogelijk te maken, maar hoe staat het hiermee? Vooral aan de universiteit van Oxford zijn de resultaten hoopvol.
Sterker nog, het vaccin dat door de Britse universiteit wordt ontwikkeld, zou zelfs maanden voorlopen op de concurrentie, meldde het persbureau Bloomberg deze week. In september zouden al grote proeven kunnen worden gedaan op mensen.
Is dit hét vaccin waar de wereld op wacht? De economische schade van het coronavirus is enorm en het menselijk leed is nog groter, dus een vaccin kan niet snel genoeg komen. Toch is het onderzoek van Oxford zeker niet de enige kanshebber. Volgens de laatste berichten van het WHO zijn er op dit moment 163 'vaccinkandidaten', waarvan er 23 ver genoeg zijn om op mensen te testen.
De Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Microbiologie (KNVM) houdt de stand van vaccins en de informatie van het WHO goed bij. De vereniging schaart het Britse onderzoek onder de kanshebbers, maar ziet op dit moment nog meer 'koplopers'.
Klinische fases
Om duidelijk te maken hoe ver de vaccins zijn, is het belangrijk om eerst uit te leggen welke fases een vaccin doorloopt voordat het echt op de markt kan komen. Het begint met de preklinische fase, waarin een vaccin wordt getest in een laboratorium en op dieren. Verreweg de meeste coronavaccins zijn op dit moment in deze fase.
Daarna volgen de klinische fases. Eerst wordt getest op gezonde volwassenen (fase 1), daarna op een grotere groep mensen uit de later te vaccineren bevolking (fase 2). Maar het echte bewijs of een vaccin veilig is en goed werkt, komt pas in de volgende fase, fase 3. In deze fase wordt gekeken hoeveel van de gevaccineerde personen – duizenden mensen in totaal – alsnog ziek worden. Dat wordt vergeleken met de rest van de bevolking.
Volgens Ben van der Zeijst van de KNVM en Universiteit Leiden is het voor de veiligheid enorm belangrijk dat een vaccin op een grote groep wordt getest. "Sommige vaccins hebben bij één op de heel veel mensen bijwerkingen, die ontdek je niet bij klinische trials onder 10.000 mensen", zegt hij. "Als je meteen miljoenen mensen gaat vaccineren, loop je het risico dat zo'n bijwerking dan pas aan het licht komt."
Als deze fases zijn doorlopen, kan het vaccin ter goedkeuring worden aangeboden. Normaal duurt dit proces jaren, maar door eerdere grote uitbraken rond de virussen SARS in 2003 en ebola in 2013 zijn op verschillende plekken in de wereld al grote stappen gezet om nu snel te schakelen.
Mogelijk goed nieuws voor Nederland
Er zijn op dit moment twee vaccins zo ver dat ze in fase 3 zitten. Allereerst het vaccin van de Universiteit van Oxford en AstraZeneca. Het middel wordt momenteel door duizenden mensen verspreid over de wereld getest. Het is de bedoeling dat in augustus in de Verenigde Staten een proef begint met 30.000 deelnemers.
Als dit werkt, zou het mooi nieuws voor Nederland zijn, want ons land heeft voor dit middel samen met drie andere landen een overeenkomst gesloten met de Brits-Zweedse farmaceut AstraZeneca. Het gaat om 300 tot 400 miljoen 'kansrijke doses' van AZD1222, het vaccin dat in Oxford wordt ontwikkeld.
Vorige week is ook het Chinese Sinovac aan fase 3 begonnen. Zij gaan het vaccin testen in Brazilië, op zo'n 9000 ziekenhuismedewerkers. Ondertussen werken ze ook aan het opzetten van de faciliteiten om 100 miljoen vaccins per jaar te kunnen produceren.
Een andere belangrijke koploper is op dit moment het Duitse BioNtech, samen met het Amerikaanse Pfizer. Hun fase 1-studies waren erg hoopvol, en in juli zullen ze hun middel aan 30.000 vrijwilligers geven. Daarnaast hebben ze een flinke productiecapaciteit: eind van het jaar verwachten ze 100 miljoen doses klaar te hebben en dat kunnen er eind 2021 zelfs 1.2 miljard zijn.
Dagelijkse update
Wil jij iedere middag een selectie van het belangrijkste nieuws en de opvallendste verhalen in je mail? Meld je dan nu aan voor de dagelijkse update.
De ontwikkeling gaat dus de goede kant op, maar volgens Van der Zeijst is de productiecapaciteit net zo belangrijk. "Fabrikanten die in fase 3 zitten, zijn wel het verst, maar dat betekent niet per se dat ze ook het snelst en het meest kunnen produceren." En dat is wel belangrijk bij een vaccin waar miljarden mensen toegang toe willen hebben.
Begin 2021 een vaccin
Zoals het er nu uitziet, verwachten verschillende producenten dat de eerste vaccins begin 2021 op grote schaal beschikbaar kunnen zijn. Mogelijk zullen in september al mensen via een zogeheten emergency status een vaccin krijgen, schrijft het KNVM. Dat gaat dan om mensen die veel risico lopen.
"Sowieso zijn er natuurlijk niet meteen miljarden vaccins beschikbaar", zegt Van der Zeijst. "Uiteindelijk zullen eerst zorgpersoneel en risicogroepen ingeënt gaan worden, niet iedereen tegelijk. Mogelijk hebben mensen ook meerdere vaccinaties nodig, ook dat is nog onduidelijk."