Geen jeugdzorg in de buurt voor autistische Jan (14), dus stapt vader naar de rechter
De 14-jarige Jan uit Katwijk kan niet thuis wonen. De jongen heeft een autismestoornis en ernstige gedragsproblemen. Maar de zorginstelling waar hij woonde sluit deze week haar deuren, en er is geen plek voor Jan in de buurt. Daarom stond zijn vader vandaag voor de rechter tegenover de gemeente.
Het was de bedoeling dat Jan nu in de buurt van zijn ouders zou komen te wonen, maar in Katwijk is geen plek voor de tiener.
"We hebben een gesprek gevoerd met de gemeente", zegt zijn vader, Hans Knetsch. "Zij zeggen: er is geen aanbieder van deze zorg, dus we kunnen het niet leveren. De gemeente gaat niet uit van de behoefte van het kind."
Thuis wonen is geen optie, vanwege de gedragsproblemen van Jan. Hij is vaak agressief en gaat regelmatig door het lint. Twee jaar geleden, voor hij in een zorginstelling kwam te wonen, heeft hij zelfs zijn moeder in elkaar geslagen.
Honderd kilometer
En dus verhuist Jan volgende week naar een zorginstelling in het Gelderse dorpje De Glind, bijna honderd kilometer van Katwijk vandaan. Onacceptabel, vindt Hans. De vader spande een kort geding aan tegen de gemeente. Dat diende vanochtend in de rechtbank in Den Haag.
"De gemeente is verantwoordelijk", zegt Reinier Feiner, de advocaat van de ouders van Jan. "Kinderen hebben recht op zorg in de regio. De gemeente Katwijk wil wel dat er een plek komt voor Jan, maar kan niet zeggen per wanneer. Dat kan dus nog jaren duren."
Sinds 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de jeugdzorg. Zo kan hulp dicht bij huis worden geboden. Gemeenten mogen zelf bepalen hoe zij hun hulpplicht invullen. Bij complexe zorg is dat vaak lastig, en moeten gemeenten dus samenwerken.
Zorg onder druk
Maar die samenwerking is momenteel te vrijblijvend: in de wet worden er geen eisen aan gesteld. "We zien dat bepaalde hoog specialistische voorzieningen onder druk komen te staan", schreven ministers De Jonge (Volksgezondheid) en Dekker (Rechtsbescherming) eerder dit jaar in een brief aan de Tweede Kamer.
"Een van de problemen van dit stelsel is dat iedereen zijn verantwoordelijkheid afschuift", zegt advocaat Feiner. Vader Hans: "Iedereen vindt het vervelend en zielig, maar niemand levert."
Financiële problemen
De directe aanleiding van het kort geding is de sluiting van De Hoenderloo Groep, een jeugdzorginstelling op de Veluwe waar Jan en ruim 200 andere jongeren met complexe problemen woonden en behandeld werden. Die instelling sluit per 1 augustus de deuren vanwege financiële problemen.
Het was de bedoeling dat al die jongeren in hun eigen regio een plek zouden krijgen. In de meeste gevallen is dat ook gelukt. Maar voor zo'n 30 jongeren zijn nieuwe behandelplekken gecreëerd op andere locaties van zorginstelling Pluryn, waar De Hoenderloo Groep onder valt. Die locaties zijn vaak ver van huis.
Zorginstelling was laatste redding
De sluiting van De Hoenderloo Groep leidde tot wanhoop bij veel ouders, die eindelijk een geschikte plek voor hun kind dachten te hebben gevonden. Ook Kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer concludeerde vorige maand dat bij de sluiting niet goed genoeg is gekeken naar het belang van de kinderen.
Er ontstond een 'ingewikkelde dynamiek', schreef Kalverboer. "Vooral door het gebrek aan perspectief voor de kinderen, voor wie De Hoenderloo Groep echt een laatste redding was".
De Ombudsvrouw noemt het een belangrijk knelpunt dat er voor sommige kinderen met complexe problemen geen passende plek in de buurt van hun ouders is. "Dit is ook de verantwoordelijkheid van gemeenten en het ministerie. Voor deze kinderen is het belangrijk dat er goede plekken beschikbaar zijn en blijven."
De uitspraak van de rechter in de zaak van Jan kan dus gevolgen hebben voor veel meer gezinnen. "Deze zaak gaat specifiek over dit gezin", legt advocaat Feiner uit. "Maar er zijn ouders door het hele land die dezelfde problemen hebben. Als de rechter ons gelijk geeft, dan schept het een precedent."
"Los van wat ik graag wil voor mijn zoon, is het doel ook om anderen hiermee te helpen", zegt Hans. "Met alles wat we hebben meegemaakt staan wij er sceptisch in. Ik heb hoop op een goede uitspraak. Zo niet, dan is er tenminste duidelijkheid. En dan hebben wij in ieder geval het gevoel dat we alles geprobeerd hebben."
'Stop mij maar weg'
Ondertussen heeft de 15-jarige Jan het er zelf zwaar mee, zegt Hans: "Jan zegt: 'stop mij maar lekker weg. Ik voel me echt een last voor de samenleving.' Dat doet wel iets met je. Hij zit zo enorm slecht in zijn vel. Eigenlijk gaat deze zaak over zijn falen als mens, maar hij wil zo graag normaal zijn."
De rechter doet nog deze week een uitspraak. Zolang de zaak bij de rechter ligt wil de gemeente Katwijk niet inhoudelijk reageren.