Utrechtse Xiangxia spoort schoolkind op dat haar als baby vond: 'Nu mijn ouders nog'
Een twee weken oude baby, in een doek gewikkeld in een kartonnen doos. Zo werd Xiangxia van den Ham op een regenachtige ochtend in 1997 gevonden door een kind dat naar school liep. Wie zijn de mensen die haar te vondeling hebben gelegd, waarom hebben ze dat gedaan, en is er in China wél iemand op wie ze lijkt? Het zijn vragen waarop de Utrechtse nu antwoord hoopt te krijgen.
Eén jaar oud was Xiangxia toen ze werd geadopteerd door haar Nederlandse ouders. Haar zus, ook geadopteerd uit China, was toen 3. Het was het begin van wat ze zelf haar 'nieuwe leven' noemt, in een gemoedelijk dorp in Limburg. Maar dat leven van voor haar adoptie, daar is Xiangxia (nu 23 jaar) nieuwsgierig naar.
Lijk op niemand
"Ik heb hele lieve ouders en een lieve zus, maar ik heb in Nederland niemand op wie ik lijk. Mijn zus is ook Chinees, maar onze karakters zijn heel verschillend. En in het dorp waar ik ben opgegroeid waren weinig mensen uit een andere cultuur. Ik voelde me daardoor altijd anders, een minderheid."
Het zorgde er lange tijd voor dat de ze zo ver mogelijk weg wilde blijven van alles wat met China te maken had. "Dat gedeelte van mij dat anders was, daar wilde ik niets mee te maken hebben. Ik vond het ook vervelend dat ik steeds vragen kreeg over mijn naam en afkomst."
Nieuwsgierigheid
Maar de laatste jaren nam de nieuwsgierigheid toe. 'Waar kom ik vandaan?' 'Lijk ik op iemand?' 'Waarom ben ik te vondeling gelegd?' Rond haar afstuderen in 2018 ontstond het idee om terug te gaan naar China. Ze is filmmaker en wilde een documentaire maken over de oprichtster van het weeshuis waar ze een groot deel van haar eerste levensjaar had doorgebracht. Met alleen haar adoptiepapieren, een paar foto's en het visitekaartje van de oprichtster begon ze haar zoektocht.
"Ik googelde haar naam en ontdekte dat het weeshuis niet meer bestaat, maar zij werkt nog wel voor dezelfde organisatie uit Hongkong. Toen ik zag dat die organisatie een videograaf zocht, heb ik gereageerd op de vacature en verteld dat ik in dat weeshuis heb gewoond. Ik mocht er een half jaar komen werken."
Doorweekte doos
Ze merkte dat ze in Hongkong en China makkelijker over straat gaat dan in Nederland: daar valt haar uiterlijk niet op, is haar naam heel normaal. En ze leerde meer over haar geschiedenis. "Ik wist dat ik op 4 juni 1997 ben gevonden en naar een weeshuis in Yulin ben gebracht. In China kwam ik erachter dat ik ben gevonden door een jongen van hooguit 12 jaar oud."
"Ik lag vlak bij zijn school in een doorweekte doos. Hij waarschuwde zijn lerares, die me optilde en naar binnen bracht. Ze hebben me wat drinken gegeven en het oudste meisje van de klas, 13 was ze, heeft me met een paar klasgenootjes naar een weeshuis gebracht."
Dang Xiang Xia
"Daar kreeg ik de naam Dang Xiang Xia. Dang is de achternaam die alle kinderen in het weeshuis kregen, Xiang was de 'naam van de maand', die kregen alle kinderen die daar in juni 1997 zijn gebracht, en Xia is mijn unieke naam. Het betekent zoiets als het zien van de nagloed van de zonsondergang: Facing the afterglow, de naam van mijn documentaire."
Xiangxia ging naar de school, stond bij de poort waar ze vlakbij moet hebben gelegen. Wat haar opviel, was hoe arm de buurt was. Omdat het zomervakantie was, kon ze niet naar binnen. Maar ze kwam wel in contact met de lerares, met het meisje dat haar naar het weeshuis heeft gebracht en met een paar andere leerlingen die er die dag bij waren. Ze schreven haar over die dag. Als de coronacrisis voorbij is, hoopt ze hen in het echt te ontmoeten.
Heel verantwoordelijk
"Allemaal herinnerden ze zich dat het regende toen ik gevonden werd. Ik huilde niet. Het meisje dat me naar het weeshuis heeft gebracht, schreef dat ze zich ook de reactie van de klas goed herinnert. Iedereen werkte samen, er was geen gedoe, zoals normaal. Zelfs een jongen van wie ze zich herinnert dat die zich altijd misdroeg, gedroeg zich nu heel verantwoordelijk en bood aan mij te dragen. Ze waren allemaal heel serieus in hun taak voor mij te zorgen en me naar het weeshuis te brengen."
De lerares schreef dat ze had overwogen om Xiangxia zelf te adopteren, maar ze had al kinderen en met de eenkindpolitiek kon dat niet. Ze dacht dat Xiangxia beter af was als ze naar een weeshuis zou gaan. "Ze zijn nog weleens naar het weeshuis gegaan, de lerares en een aantal kinderen, maar daar hoorden ze dat ik al weg was."
Ander weeshuis
Xiangxia heeft maar een paar weken in het weeshuis in Yulin gewoond. Daarna werd ze naar een moderner weeshuis gebracht. "Ik denk dat dat mijn redding is geweest. De meeste weeshuizen in China zaten door de eenkindpolitiek overvol en personeel was vaak niet goed opgeleid. Dit weeshuis had goede faciliteiten, het was schoon en ze waren actief bezig met adoptie."
Ook ging ze nog een tijdje naar een pleeggezin. Vorig jaar ontmoette ze die familie. "Het was heel fijn om hen te zien. Het zijn liefdevolle, enthousiaste mensen. Ze vertelden dat de vader me veel optilde en dat de kinderen uit de familie met me speelden. En dat ik niet van rijstepap hield, maar wel van congee, een bepaalde soep. Kleine dingen, maar ze betekenen veel voor me. Daardoor weet ik iets over hoe mijn leven in China eruitzag."
Eenkindpolitiek
De vragen die Xiangxia nu nog heeft, zijn: wie zijn mijn biologische ouders? Waarom hebben ze me te vondeling gelegd? Heb ik broers of zussen? En hoe waren die eerste twee weken van mijn leven? "Ik ga ervan uit dat het was vanwege de eenkindpolitiek. Veel kinderen in China werden te vondeling gelegd.”
Wie meer kinderen kreeg, kon een boete krijgen, zijn werk verliezen of – als hij de boete niet kon betalen – zelfs in de gevangenis belanden. Ook vonden er veel gedwongen sterilisaties en abortussen plaats. De kinderen konden geen aanspraak maken op voorzieningen, zoals onderwijs en gezondheidszorg.
Terug naar China
Dit jaar was Xiangxia terug in Hongkong. Vanuit daar wilde ze naar China reizen en haar biologische familie zoeken. De kans dat ze haar familie vindt, is heel klein, dat weet ze. Maar ze heeft hoop. Haar vinders en de mensen van het weeshuis hebben beloofd haar te helpen. Met flyers, een oproep via het tv-station en een DNA-test; wie weet is de familie ook naar haar op zoek en kunnen ze zo aan elkaar gematcht worden. Maar door de coronacrisis mocht ze niet doorreizen. Onverrichter zake kwam ze terug naar Nederland.
Ook de première van haar documentaire, die in november zou zijn, moest worden uitgesteld. Volgend jaar gaat ze een nieuwe poging doen. "Wat ik verwacht van mijn familie? Ik hoop dat ik mezelf in hen herken en dat we een band kunnen opbouwen. Dat ik door hen voel waar ik vandaan kom."
In elk geval proberen
Tijdens bijeenkomsten met andere geadopteerden in Hongkong heeft ze echter ook geleerd dat het misschien niet gaat zoals ze wil. "Misschien leven mijn biologische ouders niet meer, of willen ze niets met me te maken hebben. Daar bereid ik me op voor, maar dat zou ik natuurlijk heel jammer vinden. Maar wat er ook gebeurt, ik wil het in elk geval geprobeerd hebben."
"Ik ben blij dat ik in een liefdevol gezin terecht ben gekomen. In China was ik waarschijnlijk van pleeggezin naar pleeggezin gegaan. Maar China blijft een belangrijk onderdeel van mijn leven, hoe kort ik er ook geweest ben. Door mijn zoektocht en documentaire ben ik dat steeds meer gaan accepteren. Ik ga dit jaar zelfs de master Asian Studies doen, wie had dat tien jaar geleden gedacht?"