Wat als Nederland kiesmannen zou hebben? 'Linkse partijen worden weggevaagd'
De Amerikaanse verkiezingen: ze worden beslist door de kiesmannen. Er wordt veel over dat systeem gesproken. Is het namelijk wel eerlijk? Want de stemmen die naar de verliezer gaan worden helemaal weggestreept. In Nederland doen we het anders. Bij ons telt wel elke stem. Maar hoe zou ons politieke landschap eruitzien als wij het Amerikaanse systeem zouden hebben?
Jasper Bunskoek, datajournalist van RTL Nieuws, heeft het Amerikaanse politieke systeem op ons land losgelaten. De conclusie: het wordt totaal geen wedstrijd wie er aan de macht komt.
Districtenstelsel
Maar voor het experiment wordt toegelicht, eerst iets meer over wat het systeem eigenlijk is. De Verenigde Staten zijn opgedeeld in, de naam van het land zegt het al, staten. 50 in totaal. In elke staat afzonderlijk wordt een winnaar van de verkiezingen aangewezen, een Democraat of een Republikein. Dit is een districtenstelsel.
De stemmen die naar de verliezer in een staat gaan worden helemaal niet meer meegerekend. Oftewel: 'the winner takes it all'. De winnaar verdient dan de kiesmannen die bij die bepaalde staat horen. Hoeveel dat er zijn hangt af van het aantal inwoners.
Zo heeft Californië er bijvoorbeeld veel meer dan Wyoming omdat er daar meer mensen wonen. Bijkomend gevolg: je kunt in Amerika dus in totaal meer stemmen behalen, maar toch de verkiezingen verliezen omdat je niet de juiste kiesmannen binnenhaalt. Dat overkwam Hillary Clinton in 2016. Zij won de 'popular vote', maar Trump werd president.
In Nederland zit het systeem anders in elkaar. Het percentage stemmen voor een partij gaat ook echt naar die partij. Bovendien hebben wij natuurlijk meer te kiezen. Daardoor is het zo goed als uitgesloten dat één partij in z'n eentje meer dan de helft van de zetels haalt. Een partij zal dus altijd moet samenwerken met andere partijen.
40 staten
Dan het experiment. Datajournalist Bunskoek heeft Nederland zo Amerikaans mogelijk gemaakt. Allereerst is ons land opgedeeld in 40 staten, gebaseerd op de COROP-verdeling. COROP staat voor Coördinatie Commissie Regionaal Onderzoeksprogramma en wordt gebruikt voor analytische doeleinden. Met andere woorden: om voor onderzoek regio's in Europa te kunnen vergelijken.
Daarnaast is de keuze teruggebracht tot twee partijen, voor het gemak links en rechts genoemd. PvdA, GroenLinks, D66, SP, Partij voor de Dieren en DENK vallen onder links. VVD, CDA, Forum voor Democratie, PVV, SGP, 50Plus en ChristenUnie vallen onder rechts. Er is uiteraard wat voor te zeggen om sommige partijen, vooral D66 en ChristenUnie, bij het andere kamp in te delen. De verdeling is gebaseerd op die van parlement.com.
En dit is dan het resultaat, gebaseerd op de verkiezingsuitslag van 2017:
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Bijna heel Nederland kleurt blauw. Oftewel: in bijna alle 40 regio’s wint rechts. Alleen in de regio Groot-Amsterdam, de Agglomeratie Haarlem, Arnhem-Nijmegen en West-Groningen (in de kaart Overig Groningen) komt links als winnaar uit de bus. De uiteindelijke uitslag wijkt iets af. Dat komt door het aantal kiesmannen per regio. In totaal zijn er in dit experiment 150 kiesmannen te verdelen, omdat wij 150 zetels hebben.
Als je op een regio klikt zie je hoeveel kiesmannen die regio oplevert. Groot-Amsterdam heeft er vanwege het hoge aantal kiesgerechtigden dus meer dan bijvoorbeeld Oost-Groningen. De omgeving Delfzijl zou er eigenlijk helemaal geen krijgen, maar voor het experiment hebben die er toch één toegewezen gekregen. De overige 149 kiesmannen zijn naar rato van het aantal kiesgerechtigden over de 40 staten verdeeld.
Overgrote deel naar rechts
Hoe zou dan de verdeling in de Tweede Kamer worden als we de 150 zetels behouden die we nu ook hebben? Na de verkiezingen in 2017 zou rechts 86 zetels hebben gewonnen, links 64. Maar met kiesmannen is dit totaal anders. Dan gaat het overgrote deel naar rechts.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Vooral D66 en ChristenUnie zijn dus partijen waar de politieke kleur niet altijd even duidelijk is. In het experiment is D66 ingedeeld bij links en ChristenUnie bij rechts. Dit is wat er gebeurt als het wordt omgedraaid:
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Als ChristenUnie naar links opschuift gebeurt er vrij weinig. Maar als D66 bij rechts wordt ingedeeld zijn de gevolgen groot: geen enkele zetel zal dan nog naar links gaan.
Allesbeslissende rol
Het laat zien dat de kiesmannen in de Verenigde Staten een behoorlijke invloed hebben. Sterker nog: een allesbeslissende rol. Zo’n systeem bij ons zou in het meest extreme geval betekenen dat er geen linkse politici meer te vinden zullen zijn in de Tweede Kamer. Iets wat wij ons maar nauwelijks kunnen voorstellen.