Peter verwekte 250 kinderen, moeders verbaasd: 'Hoe vertel ik dit later?'

Het is 2015 als Vanessa ze spreekwoordelijk hoort rinkelen: haar eierstokken. Ze is 36 jaar, single en heeft een kinderwens. Naar een kliniek gaan voor een spermadonor is een optie, maar dat ziet ze niet zitten. Te duur. Heeft ze het geld niet voor. Ze zoekt op verschillende fora waar wensmoeders en donoren aan elkaar gekoppeld worden, en vindt ene Peter (*niet zijn echte naam).

Peter, een Nederlander van in de 30, ziet er goed uit, is welbespraakt, vriendelijk, en vooral: 'heel relaxed'.

"Hij gunde mij een gezin", vertelt Vanessa. "Hij zei dat hij al acht andere kinderen had verwekt bij andere vrouwen die graag moeder wilden worden. Hij vertelde dat hij die kinderen vanaf een afstandje volgde. Dat vond ik mooi om te horen."

Een zoon en een dochter

Uiteindelijk krijgt Vanessa een zoon (nu 2,5) en een dochter (nu 4) van het zaad dat Peter aan haar doneerde. "Maar eigenlijk ging er bij mij al een alarmbelletje af toen ik bezig was met de inseminatie voor de tweede", vertelt Vanessa aan RTL Nieuws. Ze zoekt de media bewust op om haar verhaal, en dat van de andere moeders, zo veel mogelijk te delen.

"Ik zat op allerlei fora, en ik wist dat Peter uit Duitsland moest terugkomen voor de tweede inseminatie. Dat zou op een woensdag gebeuren. En toen postte een andere wensmoeder in een groep dat haar donor ook woensdag uit Duitsland zou komen."

Vanessa ging graven, zoeken, kwam in contact met andere moeders. "Ik ontdekte dat die Peter meer namen gebruikte, en dat er wel tientallen kinderen waren verwekt. Ik wist niet wat ik hóórde. Hoe moet ik dit aan mijn kinderen gaan uitleggen, straks?"

"En ik ben niet de enige moeder hè, die hiermee zit", vervolgt ze. "Ik sta hier niet alleen in, ik spreek voor een groep van in elk geval twaalf vrouwen, en er komen er steeds meer bij. Onze verhalen lijken in grote lijnen op elkaar." Ze verenigen zich onder de naam Moms On A Mission. 

Zaaddonor Peter zou bij verschillende klinieken in Nederland en in het buitenland zijn ingeschreven. De Nederlandse Vereniging van Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) waarschuwde in 2017 al voor hem (zie onderstaand kader). Het ministerie van Volksgezondheid gaf in datzelfde jaar Stichting Donorgegevens Kunstmatige Bevruchting de opdracht een analyse te maken van het aantal verwekte nakomelingen van de man via klinieken. Dat bleken er toen 102 te zijn. 

'Alle kindjes doen het goed'

De spermadonor wil zijn verhaal doen aan RTL Nieuws, maar wel anoniem, en via de chatfunctie op Facebook. "Dat vind ik het prettigst." Hij vertelt dat hij in 2007 voor het eerst sperma afstond. "Ik raakte tijdens mijn studie bevriend met een jongen die onvruchtbaar bleek te zijn", vertelt hij. "Dit maakte grote indruk op mij, zeker omdat hij ook graag kinderen wilde met zijn vriendin. Hij sprak over adoptie en over spermadonorschap. Ik ben erover gaan lezen en heb na een lange tijd nadenken besloten om mij aan te melden als donor."

Hij zegt dat hij het doet voor 'mensen die veel liefde en zorg zullen dragen voor een nieuw mensje'. 

Vraag hem hoeveel kinderen hij heeft verwekt, en hij weet het precies: 250, in ongeveer 100 gezinnen. Over de hele wereld. "Ik vind het ook veel", zegt hij daarover, "maar ik vind het ook ontzettend leuk. Want alle kindjes zijn gezond, sociaal en doen het goed op school. Van alle 250 is er geen één ongezond. Dat mag ook wel gezegd worden."

De zaak is bekend

In 2017 kreeg de Nederlandse Vereniging van Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) een melding dat er een donor actief was die zich veelvuldig aanbood als donor in de privésfeer.

Deze man was bovendien ook actief als spermabankdonor bij meerdere klinieken in Nederland. Een woordvoerder van de NVOG laat weten dat de vereniging hierna alle Nederlandse fertiliteitsklinieken heeft geïnformeerd over de activiteiten van deze donor.

"We hebben hen verzocht om per direct de behandelingen met sperma van deze donor stop te zetten", vertelt een woordvoerder. Ook heeft de NVOG de klinieken verzocht contact op te nemen met patiënten die in het verleden behandeld zijn of op dat moment behandeld werden met sperma van deze donor om hen in te lichten over deze situatie. De NVOG heeft de situatie gemeld bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ).

Broertjes en zusjes

Peter houdt alle geboortes bij, in binnen- en buitenland. Hij heeft geregeld contact met de ouders als ze dat willen. Het voelt een beetje, zo zegt-ie, alsof hij een oom voor de kinderen is. "Als ik de kindjes ontmoet, is het dikke pret, maar ze vinden het ook altijd weer prima als ik naar huis ga."

"Allemaal leuk en aardig", zegt Vanessa erover, "maar staat hij er ook bij stil dat al die kinderen elkaar kunnen ontmoeten, later, in de kroeg? En dan dus verliefd kunnen worden op hun halfbroer of halfzus?"

Peter maakt zich daar niet zo veel zorgen om. "Stel je voor", zegt hij: "Pietje ziet Marietje op de tennisbaan en vindt haar leuk. Pietje weet dat hij een donorkind is, dus is hij door zijn alleenstaande moeder voorbereid dat hij altijd moet zeggen tegen een leuk meisje hoe het zit, zodat hij direct weet of ze geen familie zijn."

Máár: Peter geeft wel toe dat hij weleens tegen sommige vrouwen heeft gelogen over het aantal kinderen dat hij heeft verwekt. Hij was tegen de wensmoeders vaak niet eerlijk over de aantallen. "Ik heb een aantal slechte ervaringen gehad in het verleden, waarbij mijn eerlijkheid en openheid werden beschaamd", is zijn verklaring daarvoor. 

Niet helemaal eerlijk

Ook tegen Marloes en Patricia is hij in het begin niet eerlijk geweest. Dit stel uit Blaricum ontmoette hem zo'n twaalf jaar geleden via internet, het klikte, Peter was vriendelijk, spontaan, begripvol, muzikaal bovendien. Marloes beviel van een kerngezonde dochter. "Hij was alleen, zo bleek achteraf, niet helemaal eerlijk over het aantal kinderen dat hij had verwekt", zegt Marloes. Haar vrouw Patricia vult aan: "En ook niet over het aantal kinderen dat hij daarná nog zou verwekken."

Ze geven ruiterlijk toe: 250 kinderen van één spermadonor is veel. Misschien ook wel te veel. "Dit is zeker niet ideaal", zegt Patricia. "We hadden er niet voor gekozen, denk ik, als we het hadden geweten. Onze kinderen weten ervan, we hebben contact met een paar halfzusjes en -broertjes."

Maar het stel zegt ook: terugkijken heeft geen zin. Ze geloven niet dat deze man kwaad in de zin had.

De twee zijn niet boos op Peter. Integendeel: zij zijn hem juist dankbaar. "Hij heeft ons een gezin met drie gezonde kindjes gegeven", zegt Patricia.

Samen stoeien en spelen

Eén keer per jaar zien de kinderen hun biologische vader, ze weten wie hij is. "Hij is fantastisch met kinderen. Hij stoeit met ze, ze laten hem hun kamertjes zien, hij speelt piano met ze. We gingen een keer naar het strand, toen hebben ze uren schelpjes en beestjes lopen zoeken. Dat is precies wat we wilden voor onze kinderen."

Marloes: "Hij antwoordt ook altijd meteen als we vragen hebben, als ons kind bijvoorbeeld een allergische reactie heeft. Dan is het zo fijn om te kunnen checken: zit dat in jouw familie?"

'Te goeder trouw gehandeld'

De Inspectie Gezondheidszorg bevestigt dat in 2017 is vastgesteld dat de man 102 kinderen heeft verwekt via fertiliteitsklinieken. "Wij zijn niet bekend met activiteiten van deze persoon buiten de klinieken om", zegt een woordvoerder. "Dat valt niet onder het toezicht van de inspectie."

De inspectie heeft geen contact gehad met de man. De donor is aangesproken door de klinieken met wie hij een contract had. De inspectie heeft verder geen stappen ondernomen tegen de man. "De inspectie heeft hier geen rol in: de klinieken hebben te goeder trouw gehandeld. De donor heeft de afspraken geschonden."

Nieuwe wet

Deze zaak is mede aanleiding geweest voor een wetswijziging waar het ministerie van Volksgezondheid mee bezig is. Door die wetswijziging kan Stichting Donorgegevens Kunstmatige Bevruchting toezicht houden op het maximum aantal gezinnen waar de donor zijn sperma aan mag doneren. In Nederland wordt dat maximumaantal op twaalf gezinnen gezet.

"Maar feit blijft dat de inspectie en het ministerie geen zicht hebben op wat mensen in de privésfeer en via internet aanbieden", zegt de woordvoerder.

"Bij meerdere klinieken in Nederland doneren mag niet", zegt Ties van der Meer, voorzitter van Stichting Donorkind, een belangenorganisatie voor kinderen die zijn geboren uit spermadonor. "Bij een kliniek horen ze een zaaddonor ook te vragen of hij echt maar bij één kliniek staat ingeschreven, en de zaaddonor hoort daar eerlijk over te zijn."

" Maar," zegt Van der Meer ,"het probleem is dat klinieken niet overleggen met elkaar. Daardoor krijg je dus dat één donor zo tientallen kinderen op de wereld kan zetten."

Bovendien is het doneren van zaad buiten klinieken om allerminst gereguleerd, en niet strafbaar.  

Niet wenselijk

Maar 250 kinderen van één man? Nee, Van der Meer zegt het wel een paar keer aan de telefoon: dat is absoluut niet wenselijk. "Je moet dat niet willen voor je kind. Mensen willen vaak meer over hun halfbroers of -zussen weten, ze willen er een relatie mee opbouwen. Als dat er honderden zijn, dan is dat niet te doen. Het geeft onzekerheid, grote onrust en onduidelijkheid bij deze mensen. Ze kunnen zó door een winkelstraat lopen en familieleden passeren, zonder dat ze het weten."

Het liefst zou Stichting Donorkind zien dat er een beter registratiesysteem komt, zowel voor spermadonoren in klinieken als spermadonoren buiten de kliniek om. "Pas dan kun je regels stellen en maximumaantallen hanteren", zegt Van der Meer. "Je wil gewoon niet dat ze elkaar tegenkomen op Tinder en van niets weten."

Dat is ook waar Vanessa en de elf andere moeders zich zorgen om maken. "Hoe moeten we dat aan onze kinderen gaan uitleggen?" zegt Vanessa. "Dat ze altijd moeten opletten of ze geen familielid daten? Nu zijn ze nog klein, maar ik moet ze een keer gaan uitleggen dat ze honderden broers en zussen hebben. Dat is toch krankzinnig?"

Begrijp Vanessa niet verkeerd: ze is dankbaar dat ze haar kinderen heeft, ze zou ze voor geen goud kwijt willen, 'echt voor geen goud'. Maar als ze van tevoren wist dat er zo veel andere kinderen zouden zijn, had ze dit nooit gedaan.

"Deze man voelt zich boven God verheven, lijkt het wel. We willen dat massadonatie aan banden wordt gelegd."

Waarschuwing

Daarom is ze, samen met negen andere moeders die van deze man zaad hebben ontvangen, een petitie gestart: 'Stop het wereldwijde massadoneren van zaad'. "Er moeten strengere regels komen", vindt Vanessa. "Het systeem is nu niet goed, de registratie moet beter, overzichtelijker en wereldwijd worden ingevoerd."

De moeders willen bovendien dat ook de namen van donoren die níét via de kliniek worden gebruikt, worden opgenomen in een internationaal registratiesysteem.

We denken niet slecht over hem

Marloes en Patricia vinden het goed dat die petitie er is. "Registratie is nodig." Maar: ze denken niet slecht over Peter. "Hij is goed voor onze kinderen. We vragen ons alleen wel af... Wanneer gaat hij hiermee stoppen? Wanneer is het genoeg?"

Peter geeft daar desgevraagd via de Facebookchat niet direct antwoord op, hij lijkt er een beetje omheen te praten. Wel geeft hij aan dat hij niet meer staat ingeschreven bij fertiliteitsklinieken. Hij helpt, zo zegt hij zelf, alleen nog gezinnen die al een kindje van hem hebben, en een tweede willen. "De dankbaarheid is groot."

De naam van de spermadonor is bekend bij de redactie. Hij wilde liever anoniem blijven. 

'Er moet meer bewustwording komen'

Eén keer in de zoveel tijd komt een verhaal als dit aan het licht, weet Wybo Dondorp, ethicus aan de Universiteit van Maastricht. "Dit is niet nieuw. En dan zijn vrouwen verbaasd dat dit zo kan gebeuren. Ik denk dat er meer awareness nodig is, meer voorlichting dat dit kan gebeuren, vooral als je het niet via een kliniek doet."

In een kliniek wordt een donor gescreend op bijvoorbeeld erfelijke aandoeningen en zijn zaad op infectieziektes. Maar het is volgens Dondorp ook van belang dat er een betere registratie komt bij klinieken, niet alleen in Nederland, maar internationaal. "Het is nu voor fertiliteitsklinieken in Nederland ook moeilijk om erachter te komen of een donor ook ergens anders staat of stond ingeschreven."

Daarnaast is het belangrijk dat er meer donoren komen. "Zolang er een tekort is, blijven mensen het buiten de kliniek zoeken."

Het doneren van zaad buiten de klinieken om is niet strafbaar. Dat kan ook niet, zegt Dondorp: "Iedereen mag zich voortplanten."