Welk dier hoort bij welk spoor in de sneeuw? 'Eekhoorn herken je meteen'

Dé kenners in Nederland op het gebied van diersporen hebben het er maar druk mee deze week. Ze worden bestookt met vragen: is dit nou het spoor van een haas? Of toch van een vos?

Ook op de Facebookpagina Diersporen is het niet meer bij te houden. Iedere tien minuten wordt een foto geplaatst - normaal enkele per dag. "Is dit van een vos?", vraagt iemand. "Of kan iemand mij vertellen wie het wel zou kunnen zijn geweest? Alvast bedankt!"

Ecologen en boswachters

Jeroen Kloppenburg is sporenzoeker van beroep. "Het is voor mij ook wel leuk dat mensen hier zo door worden aangesproken", zegt hij. Op zijn site, Weylin Tracking, geeft hij uitleg hoe je diersporen kunt leren herkennen. Hij geeft ook cursussen sporen zoeken.

Ja, de sneeuw maakt het nu echt een heel stuk makkelijker, zegt hij. Dit is een uitgelezen kans om iets van dierensporen te leren.

"Normaal moet je echt zoeken in het zand om een mooie pootafdruk te vinden. Nu vind je letterlijk elke pootafdruk. Je kan het pad van een steenmarter volgen die op een boomstam gaat staan om om zich heen te kijken. Dat soort dingen zie je normaal niet."

Voor wandelaars is het gewoon leuk om te leren welk spoor bij welk dier hoort. Voor ecologen is het onderdeel van hun werk. Die moeten soms een quickscan uitvoeren om te bepalen of ergens gebouwd mag worden. Ze gaan weleens in de leer bij Kloppenburg.

Ook boswachters zitten vaak in zijn klasje. "Boswachters hebben helemaal niet zoveel sporenkennis hoor", lacht hij. "Dat valt vaak mee."

Glibberend over het ijs

Boswachter Remy Sanders heeft er in ieder geval wel wát verstand van. Hij twitterde deze week een foto van een ree, dat al glibberend een bevroren sloot moet zijn overgestoken - zie foto.

Iedereen weet: ijs en reeën, dat is geen gelukkige combinatie - je hebt misschien wel de Disneyfilm Bambi gezien.

Boswachter Sanders: "Reeën zijn niet gemaakt om over ijs te lopen. Ze hebben geen zachte kussentjes onder de pootjes. Ze hebben harde hoeven. Die zijn glad."

Vos neemt het tunneltje

Verder is het natuurlijk genieten geblazen. "Er valt heel wat te leren in de sneeuw", zegt een andere boswachter, in Almere, Rob Koetsier. Hij ziet deze week veel sporen van vooral vossen en reeën. "Die vallen het meest op. Reeën zie je vaak dezelfde routes gebruiken, er ontstaan paadjes. En gaandeweg zie je ze aan de uitlopers van bomen en struiken snoepen."

Gisteren ontdekte Koetsier dat een vos de tunnel onder een provinciale weg in Almere had gebruikt. "Die tunnel is aangelegd voor klein wild, zodat ze veilig van de ene naar andere kant kunnen komen. Er wordt weleens gevraagd of zoiets werkt, nu er sneeuw ligt kan ik dat mooi controleren."

Herken het spoor van de vos

Het spoor van de vos is overigens makkelijk te herkennen, zeggen de boswachters. De pootafdruk is te identificeren aan de X-vorm. "De vos komt er goed uit. Niet alleen door zijn poten, maar soms ook door zijn staart. Als een vos door de verse sneeuw loopt, dan sleept hij met zijn staart. Daar kwispelt hij mee als een hond."

"Wat je ook mooi kan zien", zegt Jeroen Kloppenburg van Weylin Tracking: "Gele sneeuw. Normaal zie je alleen de poepjes van de dieren, waarmee ze hun territorium markeren, maar wat ze nog veel vaker doen is hele kleine plasjes."

Hieronder zie je een mooi voorbeeld van de pootafdruk van een vos - mét plasje:

Soms lijken pootafdrukken sterk op elkaar, maar door goed te kijken naar het spoorpatroon word je vaak veel wijzer. "Bij een haas zie je echt dat-ie zijn loopritme verandert als hij een sprong gaat maken. Dan zie je dat hij een aanloopje neemt en zo 3,5 meter over een slootje springt", zegt boswachter Remy Sanders.

Karakteristiek hazenloopje

Jeroen Kloppenburg stuurt een foto van het spoor van een haas in de sneeuw: onder op de foto zie je de voorpoten, boven de achterpoten. Hier nog een voorbeeld. Een konijn maakt ongeveer hetzelfde patroon, maar dan kleiner. 

Een merel loopt een beetje zoals de mens

Ook vogels maken een hoop sporen in de sneeuw. "Die kun je opdelen in twee groepen", zegt Kloppenburg. 

Allereerst de vogels die veel lopen, zoals meeuwen en reigers. "Die lopen net zoals wij: een voet voor de volgende. Een merel doet dat ook, die zoekt zijn eten veel op de grond."

Hieronder de typische stappen van zo'n lopende vogel, de reiger:
 

Kleine sprongetjes

Vogels die veel in bomen zitten, lopen heel anders. "Die huppen met hun twee pootjes, waardoor je de prentjes naast elkaar krijgt." Hiernaast zie je een foto.

De mezen, zoals de pimpelmees, en de vink komen weinig op de grond. Die maken dus ook kleine sprongetjes. Telkens twee pootjes naast elkaar.

"Hun loopje is ook te verklaren: als die over de lengte van een tak springen, moeten ze hun evenwicht houden. Dan kun je beter twee pootjes naast elkaar hebben staan. Dat doen ze dus ook op de grond."

'Spoor van de eekhoorn herken je meteen'

Een eekhoorn doet precies hetzelfde, zegt Kloppenburg. "Op de grond zet hij twee voorvoetjes en achtervoetjes tegelijkertijd. Dus twee keer pootjes naast elkaar. Dat geeft meer stabiliteit op de takken bovenin de bomen. En op de grond blijft hij dat gewoon doen."

Als je het spoor van de eekhoorn tegenkomt, 'dan zie je dat meteen'. "Een haas en een konijn doen dat toch weer anders, die zetten duidelijk hun ene voorvoet voor de ander neer."

En dan hebben we ook nog de muizen en de ratten. "Muizen gaan niet in winterslaap dus die moeten ook eten. Je ziet weleens bij kruidenstengels waar nog zaadjes in zitten, dat daar allemaal loopspoortjes te zien zijn."

Zoiets bijvoorbeeld:

Ook Annemarie van Diepenbeek krijgt veel foto's toegestuurd van kennissen die willen weten wat ze zijn tegengekomen. Ze heeft ruim twintig jaar geleden een boek geschreven over diersporen in Europa. Deze veldgids wordt een standaardwerk genoemd. "Ik ben daar een groot deel van mijn leven mee bezig geweest."

Ze vindt het leuk om te zien dat veel mensen enthousiast zijn. "Het probleem is nu wel dat de sneeuwlaag te dik is. Je krijgt enorme gaten in de sneeuw, waardoor je het niet zo goed kan zien. De dieren zakken diep weg. Een dun laagje sneeuw werkt het best."

Door de sneeuw gaat heel even een wereld open, zegt ze. Een wereld waarin we zien wat dieren allemaal uitspoken. "Als je de sporen ziet, dan visualiseer je de de dieren er ook bij. Het is net alsof je ze ziet lopen. Je kunt duidelijk zien waar ze voedsel hebben gezocht, waar ze hebben gekeuteld, of ze snel hebben gelopen of langzaam. Dat kun je normaal nooit zo goed zien."

En wat zien we hieronder?

En dan: de uitsmijter. Welk dier zie je in het spoor hieronder? Het antwoord staat in de alinea onder de foto.

Oké, dat was een lastige. Het is een das. Kloppenburg: "De sporen van een das lijken net op die van een beer - maar dan veel kleiner."

Dit verhaal is gemaakt door Michiel de Vries. Hij schrijft veel over duurzaamheid, milieu en gezondheid. Heb je een tip voor een verhaal?