Zo dichtbij zaten de peilingen bij de werkelijke uitslag van de verkiezingen
Politici krijgen er een opvallend goed humeur van als hun partij hoog in de peilingen staat. Staan ze er minder goed voor, dan hoor je ze schouderophalend zeggen: ach, peilingen zijn maar peilingen. Hoe serieus moeten we peilbureaus nemen? Een overzicht van de peilingen en het resultaat bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021.
De grote verrassing was toch wel D66. Niemand had verwacht dat die partij op 24 zetels zou uitkomen. De partij haalde 5 tot 7 zetels meer dan gemeten tijdens de laatste peiling.
Er zijn meer opvallende zaken. We vergelijken de verkiezingsuitslag met de slotpeilingen van de bekendste peilbureaus van ons land: Peil.nl (van Maurice de Hond), Ipsos, Kantar (ook wel bekend als TNS NIPO) en I&O Research.
Allerlaatste moment
Eén opmerking vooraf: de peilingen vonden plaats vóór de slotdebatten, Er is een mogelijkheid dat mensen op het állerlaatste moment zijn geswitcht, bijvoorbeeld na het zien van zo'n slotdebat of na het zien van de peilingen.
Welke partijen scoorden (flink) hoger of lager dan de slotpeilingen? Laten we beginnen met de partijen die beter scoorden dan in de slotpeilingen:
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Opvallend: álle peilbureaus hadden D66 flink lager staan. Drie peilbureaus kwamen op 5 zetels minder uit. Kantar zelfs 7 zetels minder. Dit peilbureau kwam op 17 zetels voor D66, het werden er meer: 24. Een flink verschil, in absolute cijfers gezien dan.
Kijk je naar relatieve cijfers, dan zijn de verschillen nog veel groter bij Forum voor Democratie. Drie peilbureaus kwamen bij Forum op 5 uit, het werden er 8.
En dan gaan we nu naar de partijen die minder goed scoorden dan de slotpeilingen:
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
De PVV van Geert Wilders valt direct op. Peil.nl van Maurice de Hond liet in de slotpeiling de PVV uitkomen op 22 zetels, het werden er 17. Een flinke overschatting, zo lijkt het. Ook de andere peilbureaus hadden verwacht dat de PVV op meer zetels uit zou komen. Wat ging hier mis?
De bureaus verdedigen zichzelf meestal door te zeggen dat een peiling een momentopname is. "Als je een peiling in het weekend hebt gedaan en die publiceer je op dinsdag, dan kan er van alles gebeurd zijn", zegt Peter Kanne van I&O Research in deze uitlegvideo.
Mogelijk was dat hier ook het geval en zijn potentiële PVV-stemmers op het laatst geswitcht naar Forum of JA21. Net zoals potentiële GroenLinks-stemmers op het laatste moment naar D66 kunnen zijn overgestapt. Het percentage zwevende kiezers op verkiezingsdag ligt meestal ook vrij hoog, en die zijn nou eenmaal moeilijk te peilen.
Linkse partijen overschat
Dan speciale aandacht voor de drie linkse partijen SP, PvdA en GroenLinks. Die stonden allemaal hoger in de slotpeilingen. Het flinke verlies van GroenLinks is het meest opvallend. Ipsos en I&O Research dachten dat de partij op 11 zetels uit zou komen, het werden er 8.
Er zijn ook een hoop partijen waar de slotpeiling precies uitkwam met de werkelijke uitslag, kijk maar:
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Dit overzicht is wat saai, maar het komt erop neer dat vooral de uitslag van de kleine partijen best goed zijn voorspeld.
De BoerenBurgerPartij (BBB), BIJ1 en Volt komen voor het eerst in de Tweede Kamer, en dat hadden (bijna) alle bureaus goed.
En de winnaar is...
Het blijkt toch telkens weer lastig om een goede representatieve peiling te doen onder Nederlanders die op zóveel partijen kunnen stemmen. De onderzoeksbureaus laten daarom steeds vaker de foutmarge weten: dan kun je er al vanuit gaan dat het een zetel (of twee) meer of minder kan worden.
"Het zal nooit zo zijn dat een slotpeiling van ons, en ook niet van andere peilers, exact hetzelfde is als de uitslag", zegt Peter Kanne van I&O Research.
Peil.nl scoorde het best
En dat de verschillen tussen de bureaus zo klein zijn, dat zegt ook wel iets. Geen enkel peilbureau steekt er met kop en schouders bovenuit. Peil.nl van Maurice de Hond komt als beste uit de bus met slechts 22 afwijkingen, Kantar en I&O Research komen op de tweede plaats met 24 afwijkingen. Ipsos sluit de rij met 26 afwijkingen.
Conclusie: peilingen geven een richting aan, maar de meest betrouwbare peiling is en blijft die op verkiezingsdag in het stemhokje.