Constant keihard met jezelf in gevecht: avonturier Mark Slats wil de wereld een stukje beter maken

Voor velen zal 21 september 2018 een vrijdag als alle andere zijn geweest, een dag zonder verhaal, zonder herinneringen. Maar Mark Slats weet nog precies wat hij die dag deed: hij vocht voor zijn leven.

Golven als grachtenpanden

Slats - timmerman, kickbokser-voor-één-dag, roeier, zeiler, maar vooral volbloed avonturier - zit die dag in zijn eentje op een zeilboot op de Zuidelijke Oceaan. Het stormt, en niet zo'n klein beetje ook. Hij vraagt zich, niet voor de eerste keer, af wat hij in hemelsnaam aan het doen is. Oké, hij heeft er zelf voor gekozen mee te doen aan de Golden Globe, de zwaarste en misschien wel gevaarlijkste non-stopsolozeilwedstrijd ter wereld, zonder gps en moderne apparatuur aan boord. Het is zijn 83ste dag alleen op zee, en ja, stormen horen erbij, maar waarin hij nu beland is, zo'n megastorm, dat gaat elk voorstellingsvermogen te boven. Golven zo hoog als grachtenpanden, die zijn boot alle kanten op doen slingeren.

"Ik was echt bang dat ik het niet zou redden. Knokkend tegen die beukende wind en die muren van water dacht ik: dit is misschien wel het laatste wat ik doe in mijn leven", zegt Slats ruim 2,5 jaar later, gezeten aan een lange werktafel in een Wassenaarse bovenwoning.

Militairen achter de linies

"Ik zag het even helemaal niet meer zitten, ik was doodop en bang. Maar met die angst kwam er tegelijkertijd ook een enorme kalmte over me heen. Iets heel moois eigenlijk. Het is iets wat ik later in gesprekken met militairen die achter de linies vast waren komen te zitten ook hoorde: een bijna meditatieve rust die zich van hen meester maakte in de gevaarlijkste situaties. En het overwinningsgevoel dat je na zo'n ontbering krijgt, daar doe je het eigenlijk allemaal voor, dat is echt onbeschrijflijk."

Slats maakte tijdens zijn race nog veel meer zwaar weer mee, zoals te zien is op deze beelden:

Het is niet de eerste storm waarin Slats belandt, en het zal ook niet de laatste zijn. En elke keer komt hij er bont en blauw, maar gelouterd uit. "Als je de eerste storm bent doorgekomen, is er geen weg meer terug. Op een gegeven moment ga je van die overlevingsmodus de lol wel inzien, hoe raar het ook klinkt. Uiteindelijk gaat het om die voldoening als je alle ellende achter de rug hebt."

Vechtpartijen bij de marine

Het is Slats ten voeten uit. Een thrillseeker, gedreven, zichzelf constant uitdagend, grenzen zoekend en verleggend, van jongs af aan. Waar kinderen van zijn leeftijd een krantenwijkje namen om wat geld bij te verdienen, had hij er vier, twee 's morgens en twee 's middags. Zo'n jongen dus. Een harde werker, opgeleid als timmerman, net als zijn vader.

"Ik was al heel jong erg ondernemend", zegt hij daar nu over, "en had al heel snel door dat je daarmee heel veel kan bereiken. Op mijn 16de zei mijn vader tegen me, Mark, je krijgt geen zakgeld meer, want je verdient al meer dan ik. Ik was 18 toen ik mijn eerste huis kocht, een jaar later had ik mijn eigen aannemersbedrijf. Daarvoor had ik enkele jaren een opleiding bij de marine gedaan, wat me aanvankelijk supergaaf leek. Ik wilde wat van de wereld zien. Maar eenmaal op het schip bleek het een gevangenis, alleen maar gezeur, vechtpartijen, daar had ik helemaal geen zin in. Van de ene op de andere dag ben ik eruit gestapt."

Gentle Giant

Op zijn 23ste keert hij terug naar Australië, het land waar hij is geboren en de eerste jaren van zijn leven doorbracht. Hij klust er een tijdje, maar de drang om naar Nederland terug te keren groeit. Een vliegticket lijkt de simpelste optie, maar waarom makkelijk als het ook moeilijk kan?

Slats heeft zijn oog laten vallen op een 15 meter lange zeilboot, de Cornelia, en hij bedenkt ter plaatse dat hij daarmee naar Nederland wil varen. "Het was die oude marinewens van me die de kop weer opstak: op een schip de wereld ontdekken. Maar voor de aankoop van de boot had ik geld nodig. En laat er nu net een affiche hangen voor een groot kickbokstoernooi."

Nou is Slats een reus van een kerel – hij wordt in de zeilwereld niet voor niets Gentle Giant genoemd - en hij heeft als opgroeiende jongen in Wassenaar een beetje gebokst, 'wat gespard met m’n broertje', maar knokken tegen getrainde kickboksers? Toch schrijft hij zich in. Na drie snelle partijen mag hij zich kampioen noemen en het prijzengeld in zijn zak steken. Van een van de partijen is een filmpje bewaard gebleven waarop te zien is hoe Slats zijn tegenstander in no time tegen het canvas werkt:

"Ja, die partij was binnen 15 seconden voorbij. Daar was ik ook heel blij mee, want als het langer had geduurd, was ik finaal de hoek in geslagen. Die gozer was veel sterker. Maar goed, het was een geweldig avontuur, en ik had het prijzengeld hard nodig."

Volkomen onervaren

"Met dat bedrag en het geld dat ik verdiend had op een tomatenkwekerij kocht ik die boot en omdat ik eigenlijk nog nooit op zee gevaren had, testte ik die eerst in de wateren rond Australië." Hij neemt backpackers mee, vangt haaien onderweg en jaagt op wilde zwijnen op de eilandjes die ze aandoen.

"Al doende leerde ik de boot en de nukken van de wind en het water kennen, want toen ik aan boord stapte had ik werkelijk geen idee. Er lagen dingen op het dek waarvan ik niet eens wist waarvoor ze bedoeld waren, zo onervaren was ik."

Vuurdoop: piraten, stormen

Begin 2002 vertrekt Slats, in gezelschap van zijn hond Sam, vanuit Brisbane voor een soloreis die uiteindelijk 18 maanden later in Scheveningen zal eindigen. Tijdens deze vuurdoop wordt hij achtervolgd door piraten, komt hij in stormen en noodweer terecht, slaat de radeloosheid meermaals toe en maakt hij alle beginnersfouten die er maar te bedenken zijn.

Maar tegelijkertijd is het de reis die Slats naar eigen zeggen gevormd heeft en die het avonturiersvuur in hem verder heeft aangewakkerd.

"Op die reis ben ik de persoon geworden die ik nu ben en heb ik geleerd dat alles mogelijk is. Weet je wat het is", zegt hij daar nu over, "voor mij is alles wat ik doe een wedstrijd. Competitiedrang, je laten gelden, je bewijzen. Ik maak bij wijze van spreken van een eitje bakken nog een wedstrijd. Laatst was het ijskoud, zo rond het vriespunt, en ik moest nog een klus afmaken, twee dakkapellen schilderen hier verderop. Dat doe ik dan in een T-shirt, dan ga ik vanzelf nog harder werken. Ik moet het mezelf moeilijk maken, anders heb ik er geen plezier in. In het Engels bestaat daar een mooie uitdrukking voor: 'It’s not about how hard you can hit, it’s about how hard you can get hit to keep going'."

Meer extreme uitdagingen

Twee jaar later zeilt Slats in zijn eentje non-stop de wereld rond. Dat doet hij in 205 dagen. IJsbergen, levensgevaarlijke stormen, lange periodes van gekmakende windstilte, averij aan zijn boot, hij maakt het allemaal mee. Voor de meesten genoeg sores om nooit meer op een boot te willen stappen, voor Slats slechts de prelude tot nog veel meer extreme uitdagingen.

Zo stort hij zich naast het zeilen in 2017 ook op het oceaanroeien. Hij sluit zich aan bij een roeiclub, waar een paar leden een wedstrijd over 50 kilometer willen gaan roeien. "Daar moest en zou ik aan meedoen, maar ze verklaarden me voor gek. Ga eerst maar een paar jaar trainen, zeiden ze, haal je skiffdiploma en doe eens een marathon op de roeimachine om te kijken hoe het met je conditie is gesteld. Nou, dat deed ik diezelfde dag nog, ik was zo pissed off dat ze twijfelden aan wat ik kon!"

"Ik ging op dat ding zitten, zette een paar flessen water naast me neer en roeide bijna letterlijk de longen uit mijn lijf. De langste afstand die ik op die roeimachine had afgelegd was tot dan toe 10 kilometer. Het werd één grote uitputtingsslag, ik ontplofte bijna, maar ik moést door. Weet je, het is allemaal een kwestie van mindset. Toen ik er vanaf stapte had ik koorts en was ik geradbraakt. Nadat ik de ergometerresultaten had doorgestuurd naar de roeiclub, kwam er in no-time een reactie. Ze waren stomverbaasd: het was de tweede tijd op de wereldranglijst dat jaar."

Roeirecord met hallucinaties

"Ik had ze toen nog niet verteld dat ik later dat jaar in mijn eentje de Atlantic Challenge wilde roeien. Een race over de Atlantische Oceaan, van de Canarische Eilanden naar Antigua. Die is 5000 kilometer lang en loodzwaar. Soloroeiers, boten met twee, drie of vier man erin, allemaal in één extreme wedstrijd. Ik heb er een jaar lang keihard voor getraind. Tussen het werken door, want ik moest ook nog een aannemersbedrijf runnen. Ik heb er zelfs mijn huis voor verkocht, want ik kon niet genoeg geld bij elkaar krijgen. Maar uiteindelijk was het 't waard."

Tijdens die race maakt Slats momenten van pure euforie mee, maar er zijn ook dagen dat hij het totaal niet ziet zitten. Urenlang opboksen tegen de stroming, hoge golven, storm, het helpt allemaal niet mee om positief te blijven. Zijn boot slaat tientallen keren om. Het is zelfs zo erg dat hij last krijgt van hallucinaties, een rat in zijn boot ziet die er niet is en die hij overboord wil slaan. Maar het resultaat mag er zijn: na 30 dagen, 7 uur en 47 minuten komt hij in Antigua aan, waarmee hij het wereldrecord met 19 dagen aan gort roeit en een groot aantal boten met meer roeiers aan boord achter zich laat.

De ontberingen, pijn en vreugde van deze tocht samengebald in een 3 minuten durende video:

Drie jaar later doet hij de Atlantic-race nog eens dunnetjes over, nu met een tweemansboot. En ook met metgezel Kai Wiedmer roeit hij het wereldrecord uit de boeken.

Jezelf uitdagen

Een Held op Zee dus, zoals de titel van zijn in 2019 verschenen biografie luidt? Nou nee, hij vindt zichzelf helemaal geen held, die titel is maar een 'uitgeversdingetje'. Helden halen mensen uit brandende huizen, vindt Slats, daarmee wil hij zich niet vergelijken. "Ik begin aan dit soort extreme avonturen omdat ik mezelf wil uitdagen, ik moet en zal in gevecht met mezelf, ik kan niet anders."

Toch is er de laatste jaren wel iets veranderd: zijn projecten komen steeds meer in het teken te staan van het goede doel. "Ja, dat heeft een trieste aanleiding: de ziekte van mijn moeder, bij wie enkele jaren geleden kanker werd geconstateerd. Toen zij ziek werd, begon ik geld in te zamelen voor de bestrijding van kanker. Mijn moeder slikte een experimenteel medicijn, en dat sloeg erg goed aan. Maar dit soort medicijnen werd niet vergoed en moest verder ontwikkeld worden. Reden genoeg om daar een fundraising voor op te zetten. Dat liep toen best goed. En nu heb ik me aangesloten bij de projecten van Maarten van der Weijden. Geweldig wat hij doet, ook een duursporter, ik heb enorme bewondering voor hem. Hij haalt natuurlijk heel veel geld bij elkaar."

Mensen in beweging krijgen

"Maar mijn grootste wens is zelf een foundation op te richten. Kijk, ik zag in ziekenhuizen hoe zo’n kankerbehandeling een onwijze aanslag op je lichaam is. En wat me opviel was dat de fitste mensen er ook het beste uitkomen. Daarom wil ik geld bij elkaar halen om mensen voor, tijdens en na hun ziekte in beweging te krijgen. Gymzaaltjes in ziekenhuizen, met roeimachines en loopbanden. Met schema’s die hen helpen er weer bovenop te komen. Daar zou ik graag de motor en het gezicht van worden, van dit soort initiatieven. Mensen inspireren, hen helpen."

Slats' moeder overleed vorig jaar. Hij praat er nog steeds niet makkelijk over, de wond is nog te vers. "Weet je, dat doorzettingsvermogen, dat heb ik van haar. Bij tegenslagen vecht je terug, zo stond zij in het leven. Terugvechten, dat deed ze ook nog op haar sterfbed. Ze wilde geen slaapmiddel, ze wilde tot het laatste moment strijden. En tijdens mijn reizen nam ik haar ook altijd - figuurlijk natuurlijk - mee. Ik wilde zo graag dat ze trots op me was. Vooral de laatste vijf jaar van haar leven deelde ik alles met haar. Bij elke stap was ze aanwezig. Ze was altijd positief, altijd optimistisch. Ik ben ook superdankbaar dat ik die karaktertrek van haar heb meegekregen."

Jaag je idealen na

Moet Slats het met zijn 44 jaar niet eens wat rustiger aan gaan doen? "Nee joh, er is nog zoveel te doen! Daarbij, ik heb 'genetisch geluk', zeggen wetenschappers die mij hebben onderzocht. Mijn lichaam kan dit allemaal aan. Weet je, het liefst word ik beroepsavonturier. Serieus! Extreme projecten oppakken, er sponsors bij zoeken en geld inzamelen voor een goed doel. Momenteel geef ik lezingen: ik probeer mensen ertoe aan te zetten om het onmogelijke toch mogelijk te maken. Kom van die bank af, ga wat doen, jaag je idealen na, zoals ikzelf altijd gedaan heb. En dan volgens het motto: wees sterker dan je excuus."

Slats' volgende project is ditmaal dicht bij huis. Hij wil in mei of juni drie dagen achter elkaar een Iron Man doen. "Ja, hier in de buurt. Dus 4 kilometer zwemmen, 180 kilometer fietsen en ruim 42 kilometer hardlopen. Iedereen mag meedoen. Het hoeft echt niet de hele afstand te zijn, als ze maar bewegen!"

Plasticsoep

"Daarnaast ga ik binnenkort met een stel natuurbeschermers de Noordzee op. We gaan een paar dagen afval vissen om te laten zien hoeveel troep mensen weggooien. Als je hier verderop na een dagje mooi weer op het strand loopt, ligt het vol met rotzooi. Vooral veel plastic, dat waait allemaal de zee in. Ik kwam tijdens mijn wereldreizen ook in die plasticsoep terecht. Op sommige trajecten dreef er om de 10 meter wel een plastic zak, een stel teenslippers, jerrycans. Mensen moeten zich bewuster worden van het gevaar ervan. Waarom moeten producten zo nodig dubbel in plastic verpakt zijn? Dat kan allemaal minder."

En een grote solowedstrijd, gaat hij daar nog eens aan beginnen? Wat records aan diggelen varen? Slats' ogen beginnen te glimmen. "Misschien ja, het liefst doe ik mee aan de Vendée Globe, dat is zo’n beetje de Formule I in de zeilsport. Zeilboten met alles erop en eraan, de laatste snufjes, de beste materialen, en daarmee in recordtijd de wereld rond. Maar ja, dan moet je al gauw 4 miljoen bij elkaar weten te krijgen. Daarbij, dat vrije leven van mij heeft op het relationele vlak wel zijn tol geëist. Ik ben natuurlijk niet zo’n huisje-boompje-beestje-type, en in de afgelopen 20 jaar is een aantal vriendinnen afgehaakt omdat ik zo nodig mijn dromen moest najagen. Logisch ook, elke keer weer afscheid nemen van een man die maandenlang weg is, constant het gevaar opzoekt en die misschien wel helemaal niet meer terugkomt. Gelukkig heb ik nu weer een relatie, en dat gaat hartstikke goed. Maar het is wel duidelijk: ditmaal zal ik toch echt eerst haar moeten raadplegen voordat ik een besluit neem."

Goed gevoel

Maar als zo’n megaproject er niet meer in zit, gaat Slats echt niet bij de pakken neerzitten, dat is wel duidelijk. Er is nog genoeg te doen voor iemand die aan 24 uur per dag eigenlijk niet genoeg heeft. "Heel stiekem heb ik in mijn achterhoofd dat ik 30 Iron Mans in 30 dagen wil doen. Ik wil ook de Kilimanjaro beklimmen, of toch nog eens proberen de Atlantische Oceaan over te roeien in een wereldrecord."

Als het hem maar een goed gevoel geeft, en hij ermee kan bereiken dat mensen gemotiveerd en geïnspireerd worden om hun problemen te overwinnen. "Het is eigenlijk heel simpel in het leven: de makkelijkste manier om jezelf goed te voelen, is om iemand anders blij te maken, iets voor een ander te doen. Als we allemaal die instelling hebben, wordt het op deze aarde misschien net een stukje beter."

Zondaginterview

Elke zondag publiceren we een interview in tekst en foto's van iemand die iets bijzonders doet of heeft meegemaakt. Dat kan een ingrijpende gebeurtenis zijn waar hij of zij bewonderenswaardig mee omgaat. De zondaginterviews hebben gemeen dat het verhaal van grote invloed is op het leven van de geïnterviewde.

Ben of ken jij iemand die geschikt zou zijn voor een zondaginterview? Laat het ons weten via dit mailadres: zondaginterview@rtl.nl

Lees hier de eerdere zondaginterviews.