Vleermuizen ernstig bedreigd door na-isolatie van spouwmuren
Tientallen vleermuizen die overdag in een spouwmuur slapen, worden verrast als met een grote spuit isolatiemateriaal naar binnen wordt gespoten. Ze overlijden vrijwel allemaal. En dat niet alleen: ook doordat veel mensen hun woningen op andere manieren energieneutraal maken, raken vleermuizen hun verblijven kwijt.
"Een tijdje geleden kwam er een dwergvleermuis binnen die vol lijm en geel isolatiemateriaal zat", vertelt Antoinette van Wilgen. Ze heeft een vleermuizenopvang in het Brabantse Oss. Ze heeft er een week over gedaan al het isolatiemateriaal en de lijm van de vleermuis af te halen.
Het beestje moest daarna twee maanden bijkomen van de wondjes. "Ze moest weer leren eten, herstellen en van de stress af." Deze vleermuis heeft het gehaald. Maar de meeste vleermuizen overleven dit proces niet. 90 procent van de vleermuizen die zo zwaar gehavend zijn, gaat dood door de stress, omdat ze zich niet kunnen bewegen of omdat ze niet weg kunnen. "Een vleermuis die onder de lijm zit, moet snel worden geholpen. Vleermuizen hebben hun vleugels nodig om op insecten te jagen."
'Niet snel genoeg weg'
Dit is een van de vleermuizen die staan voor een groter probleem: geregeld wordt een kolonie vleermuizen die slaapt in de spouw van een woning bedolven door lijm en plastic bolletjes of ander isolatiemateriaal. "Vleermuizen zijn te traag om snel te reageren als mensen hun huizen na-isoleren", vertelt Erik Korsten, vleermuizenexpert bij de Zoogdiervereniging.
"Vleermuizen laten overdag hun lichaamstemperatuur zakken. Het duurt een kwartier tot een half uur voordat ze kunnen reageren op iets wat bedreigend is. Een huismus die onder een dakpan zit, vliegt meteen weg. Een vleermuis niet."
Vleermuis onder de isolatiekorrels:
Levend begraven
Niet alleen door na-isolatie raken vleermuizen hun verblijven kwijt. Ook door zonnepanelen, een nieuw dak of een nieuwe gevel kunnen ze niet meer in de huizen terecht of is de temperatuur onder het dak voor hen niet meer aangenaam om te verblijven. De maatregelen die goed zijn voor het milieu, zijn dus een bedreiging voor verschillende soorten vleermuizen.
"Ze houden echt van woningen, het liefst die uit de jaren zestig", vertelt Anne-Jifke Haarsma van SEVON (Stichting Ecologisch Vleermuis Onderzoek Nederland)."In Nederland heb je achttien soorten vleermuizen, een aantal zit in spouwmuren van huizen."
Vleermuizen zijn overal. In elke wijk woont wel een kolonie van zo'n 50-120 vleermuizen. Die verblijven in ongeveer tien huizen in de wijk. Vleermuizenexpert Erik Korsten: "De vrouwtjes wonen samen met hun jongen, ze krijgen er ongeveer één per jaar, de mannetjes wonen alleen. In elke straat woont wel een mannetje."
Kolonie groeit langzaam
In een kraamgroep overleeft een deel van de jongen het eerste jaar niet. "Zo’n kolonie groeit dus heel langzaam. Als er honderd dieren door na-isolatie doodgaan, duurt het tientallen jaren voordat de populatie zich heeft hersteld." Anne-Jifke Haarsma: "Als je de populatietrend bekijkt, dan zie je dat het aantal vleermuizen in Nederland heel snel afneemt."
Zeldzaam
"De meervleermuis is ongelooflijk zeldzaam. Er zijn er nog maar zo'n 10.000 tot 12.000", zegt Haarsma. Van de laatvlieger, ook een belangrijke soort in ons land, zijn er tussen de 10.000 en 40.000. De dwergvleermuis is een relatief grote groep, daar vliegen er tussen de 200.000 en 600.000 van rond. "Het lijkt veel, maar de populatie van alle soorten is significant hard aan het afnemen."
Het ging lange tijd goed met de meeste vleermuizen die in gebouwen woonden, tot 2009. "Toen zag je de populatie dalen." Maar wat daar precies de oorzaak van is, weten veel vleermuizenexperts niet. Haarsma heeft wel een idee: "Alles wijst erop dat er iets mis is in de kraamverblijfplaatsen, de plekken waar de dieren in de zomer wonen en waar ze hun jongen krijgen." De huizen dus. Met de vleermuizen die in bomen wonen, gaat het beter.
Onderzoek is duur
Er zijn oplossingen, maar die kosten geld. De belangrijkste oplossing ligt bij de bedrijven die de na-isolatie doen. Volgens de Wet natuurbescherming is het vernietigen van vleermuisverblijfplaatsen en het doden van vleermuizen verboden. Er moet dus vooraf onderzocht worden of er vleermuizen in de spouwmuren zitten. Als dat zo is, moet er naar een vervangende verblijfplaats worden gezocht.
Woningbouwverenigingen weten dit, maar veel particulieren niet. Daarnaast kost zo'n onderzoek geld en als je de kolonie moet laten verwijderen, nog meer geld. Haarsma: "De overheid geeft subsidies voor verduurzaming van huizen, maar niet voor zo'n vleermuizenonderzoek. Terwijl er wel een Europese verplichting is de diersoort te beschermen."
Muggenvangers
Het is volgens haar belangrijk dat de populatie niet nog verder afneemt. Vleermuizen hebben verschillende functies, een nuttige is dat ze muggen eten. "Minder vleermuizen, betekent meer muggen." En dus meer overlast van de muggen, die ziektes bij zich kunnen dragen.
Over oplossingen wordt hard nagedacht. Er zijn (nieuwbouw)huizen met ingebouwde ruimtes voor vleermuizen. "Maar de omgeving is niet altijd geschikt. Er moet veel natuurlijk groen zijn, verschillende insecten en duisternis. Dat is er niet altijd. Daarom moeten we iets nieuws verzinnen speciaal voor de vleermuis. Maar dat is er nog niet."