Moe, plakkerig, duf: dit doet hitte met je
De één gaat fluitend de dag door terwijl de mussen van het dak vallen. De ander wil eigenlijk het liefst op de bank hangen. Wat doet warmte met ons lijf, en hoe kan het per persoon zo verschillen?
Het is nog even doorpuffen, of juist genieten voor wie dol is op warmte. Het zonnige weer en de hoge temperaturen houden aan, met donderdag zelfs temperaturen die op sommige plekken oplopen tot wel 36 graden.
Het is de leeftijd
Niet iedereen kan daar even goed tegen. "Er zijn verschillende factoren die bepalen of jij wel of niet goed tegen de warmte kunt", zegt Wouter van Marken Lichtenbelt. Hij is thermofysioloog aan de Universiteit Maastricht. "Het heeft onder andere te maken met leeftijd. Je hoort vaak dat ouderen onwel worden door de hitte: dat komt omdat zij hun hitte minder makkelijk kwijt kunnen dan jongere mensen."
Hoe fitter je bent, hoe beter je tegen de hitte bestand bent. Dat geldt voor jonge mensen, maar ook voor ouderen. En ook het aantal zweetklieren kan meespelen: hoe meer je er daar van hebt, hoe beter je af kan koelen en je temperatuur kan reguleren.
"We vinden zweet vaak vies, maar het is heel nuttig. Heel veel mensen weten niet dat hitte niet alleen van buiten komt: ook vanbinnen produceert ons lichaam, door de stofwisseling, hitte. En die hitte moet eruit." Dat kan via de verdamping van zweet.
Inhoud
"Mensen met overgewicht kunnen slechter tegen de hitte", zegt Van Marken Lichtenbelt. "Hoe zwaarder je bent, hoe meer 'inhoud' je lichaam heeft, en hoe meer warmte er dus kwijt moet. En je huidt rekt veel minder mee."
Zo hebben olifanten het veel sneller warm (veel massa, en relatief weinig huid), en zo koelen kleine diertjes zoals muizen juist heel snel af.
Je kan je lijf trainen zodat het went aan de warmte. Dat was het beste geweest op warme dagen in het voorjaar: dat het nog niet té warm is, en je je lijf wel kan blootstellen aan hogere temperaturen, door bijvoorbeeld buiten te sporten. Maar ook nu: in de zon zitten, of wandelen, is een manier om je lijf te trainen.
Voor een deel gebeurt dat ook onbewust. "De eerste dagen van een hittegolf, of een hele warme week, zijn vaak veel zwaarder, omdat je het nog niet gewend bent. Na een paar dagen ben je geacclimatiseerd. Na vijf tot zeven dagen zijn de meeste aanpassingen, fysiologisch gezien, gedaan in je lichaam." Alleen het lastige is dat zo'n hittegolf zelden langer dan een week aanblijft. "Dus die aanpassing komt een beetje te laat."
Warmte-weerstand omhoog
Na een paar hele warme dagen, zijn je bloedvaten iets verwijd en gaan je bloeddruk en kerntemperatuur omlaag zodat je reserve creëert. "Dan kun je wat meer hebben. Je warmte-weerstand gaat omhoog."
Het kost je lichaam wel wat moeite om te wennen aan de warmte. "Daardoor voelen sommige mensen zich futloos en moe tijdens zomerse dagen." Ook zit er minder zout in je lichaam, omdat je dat uitzweet. Gevolg: vermoeidheid.
"Maar die moeheid moet je niet alleen tegen willen gaan", zegt Van Marken Lichtenbelt. "Het heeft ook zeker nut. Het geeft aan dat je niet als een idioot op het warmste moment van de dag buiten moet gaan rennen."
Geen kwaad
Overigens kan een koude duik nemen geen kwaad: je lichaam schrikt misschien even, maar het is niet gevaarlijk als je gewoon een normale conditie hebt. "Ik heb vorige week ook nog met dit weer in de Maas gezwommen", zegt Van Marken Lichtenbelt. "Kon prima. Je moet alleen niet in een ijsbad gaan zitten in één keer, dat moet je wel een beetje voorzichtig aanpakken. Maar natuurwater is nu geen probleem."
Verder is zijn devies: als er géén acute, extreme hitte maar het is wel een zonnige dag, dan kun je jezelf blootstellen aan die warmte om zo te trainen. Maar als het wel 30 graden is, doe dan rustig aan. "Drink voldoende, ga in de schaduw zitten als je lichaam erom vraagt. Maak het niet te bont."