Coronacrisis geeft drie zoenen laatste zetje: einde van een tijdperk

Het is vandaag Wereldkusdag, een dag waar het plezier van een kus geven centraal staat. Maar etiquette-expert Beatrijs Ritsema weet het zeker: de drie zoenen zijn 'on their way out'. "Voor corona was er al een groeiende weerzin hiertegen en dat proces wordt nu versneld. Het is een omslachtige procedure waar veel mensen geen zin meer in hebben."

Volgens haar zullen er altijd mensen zijn die de oude routine weer oppakken, maar zal er een groeiende meerderheid zijn die daar niet meer aan meedoet. "En zij zullen dat tegen anderen zeggen."

Ontstaan van de drieklapper

De drie kussen: het begon allemaal aan het begin van de twintigste eeuw op het Franse platteland. Dat zegt hoogleraar ontwikkelingspsychologie Dolph Kohnstamm, die onderzoek heeft gedaan naar het fenomeen. "Als de marktjes opengingen, gaven mensen elkaar altijd drie kussen. Dat stond in groot contrast met de stad, mensen in bijvoorbeeld Parijs vonden het maar een boerse gewoonte. Ze wilde daar niks mee te maken hebben."

Kohnstamm denkt dat het gekus zich vanuit die Franse dorpjes via Wallonië heeft verspreid naar Brabant. Eenmaal daar zijn de drie zoenen, in de loop van de tijd, verheven tot trots van de provincie. "Ze noemen het zelfs de Brabantse drieklapper", zegt hij.

Ook Ritsema zegt dat de gewoonte al geruime tijd bestond in zuidelijke provincies als Limburg en Brabant, maar zich langzamerhand verspreidde over heel Nederland. "In de loop van de jaren 70 heeft het zich uitgebreid naar het hele land. Daarvoor gaf je gewoon één zoen in de westelijke of noordelijke provincies."

'Drie is heilig teken'

Over de vraag waarom we in Nederland ooit zijn begonnen met drie kussen in plaats van één of twee, tast men nog steeds in het duister. Kohnstamm: "De drie zoenen zouden als een teken gezien kunnen worden van de heilige drie-eenheid, maar de wetenschappelijke onderbouwing daarvoor is zwak."

Volgens Ritsema moet je het zien als een modetrend. Ze vergelijkt het met de trend dat mensen in de jaren 60 lang haar hadden. "Het blijft raadselachtig waar zo'n modetendens ineens vandaan komt, maar zij breidt zich uit als een olievlek."

Kus voor intimi

Door corona lijkt er steeds meer weerzin te ontstaan tegen die drie zoenen. "Weg met dat gelebber", zeggen de Zeeuwen tegen Omroep Zeeland. Ook de Brabanders, bij wie het geven van drie zoenen met de paplepel is ingegoten, zien de drieklapper niet terugkeren. Dat blijkt uit reacties op de Facebookpagina van Omroep Brabant.

Dat is niet gek, gezien de oorspronkelijke betekenis van de kus. Het geven van een kus aan elkaar was volgens Ritsema in eerste instantie iets wat je deed met intimi, het was een intiem gebaar tussen goede vrienden of familie.

Ze legt uit: "Als je in het jaar 2000 binnenkwam op een verjaardag, gaf je drie zoenen aan de jarige en misschien nog zijn of haar partner, maar meer niet. Nu, nog voordat corona aanbrak, zoende je de jarige, de partner, alle kinderen én vrienden. De ondergrens was verdwenen. Iedereen kwam in aanmerking voor drie zoenen."

Weg uit straatbeeld

Nu er steeds meer coronaversoepelingen optreden, is de grote vraag: wordt er gehoor gegeven aan de wens van veel Nederlanders? Ja, zegt Ritsema. Maar niet alleen gaan we met minder mensen zoenen, ook het aantal kussen wordt minder. "Mensen zullen als de coronamaatregelen zijn versoepeld, nog wel vrienden kussen, maar dat blijft dan tot één keer beperkt."

Kohnstamm denkt (en hoopt) ook dat het eind in zicht is voor de drie zoenen. "Ik vind het prima dat het verdwijnt. Ik had er voor corona ook al een hekel aan, het is te veel. Hoe meer mensen dit vinden, hoe sneller de gewoonte eruit gaat."

Maar of dat ook geldt voor Brabant? "Het is daar echt een volksritueel, een ingebakken gewoonte. Ik hoop het, maar ik moet het nog zien."